Connect with us

Mahalliy

Dunyoni uyg‘ota olgan Amanda yoxud tez unutilayotgan fojealarimiz

Published

on


Amanda Toddni shaxsan tanimayman. U qo‘shnim emas, millatdoshim emas, internet orqali tanishganim ham emas. Lekin… u mening xotiramda tirik. Uning fojeasini unuta olmayman. Ijtimoiy tarmoqlarda u haqidagi ma’lumotlargami yoki filmgami ko‘zim tushsa  vaqti-vaqti bilan yuragimda «uxlab yotgan» alam uyg‘otadi.

Nega uni yaxshi taniyman va begona qiz menga qadrdondek bo‘lib qolgan?

Amanda Mishel Todd 15 yoshli kanadalik qiz o‘z joniga qasd qilish oqibatida halok bo‘lgan kiberbulling qurboni edi. U internetda tanishgan notanish odamning shantaj va ta’qibi oqibatida maktabda o‘quvchilar tomonidan qilingan mazaxlarga chiday olmagan. O‘limidan bir oy oldin, Todd YouTubeda video joylashtirgan, unda u jonli efirda flesh -kartalardan foydalangan (qog‘ozga nima uchun o‘z joniga qasd qilganini birma-bir yozib chiqqan 9 daqiqalik video). Video uning o‘limidan keyin virusga aylandi,  xalqaro ommaviy axborot vositalari e’tiborini tortdi. Video  2012-yil 7sentyabrda yuklangan, 2025-yil 4 iyul holatiga ko‘ra 15,5 million marta ko‘rilgan. Toddning o‘z joniga qasd qilishi xalqaro ommaviy axborot vositalarida keng yoritilgan. Todd va boshqa zo‘ravonlik qurbonlarini xotirlash maqsadida Kanada bo‘ylab va xalqaro miqyosda bir qator hushyorlik marosimlari o‘tkazilgan – yakuniy vidolashuv marosimida 600 kishi yig‘ildi. Kerol Todd yig‘ilishga qizi Amanda «dunyoni hayratda qoldirgan va uning ko‘zlarini, quloqlarini va qalblarini ochishga majbur qilgan hayotdan ham kattaroq xabarni» qoldirganini aytdi. Kerol Todd, bugungi kunda ruhiy salomatlik bilan bog‘liq muammolari bo‘lgan yoshlar uchun zo‘ravonlikka qarshi ma’lumot va dasturlarni qo‘llab-quvvatlash uchun xayr-ehson fondiga rahbarlik qiladi.

foto: THE CANADIAN PRESS

«Vankuvyer» jurnali Todd haqidagi maqolani «Dunyoni uyg‘otgan qiz» deb nomladi. 2012 yilda u Google eng ko‘p qidirilgan uchinchi odam edi va 2013-yilga kelib shu qiz tufayli 38 ta davlatda hushyorlik marosimlari o‘tkazilgan.  

2015-yil 9 martda Kanadada kiberbullingga qarshi qonun kuchga kirdi. U asosan voyaga yetmaganlarni himoya qilish sifatida ilgari surilgan, biroq barcha yoshdagilar uchun amal qiladi.  

Yana o‘sha savolni qaytaraman: men nima uchun butunlay o‘zim bilmagan qizning fojeali o‘limiga achindim va u menga qadrdon? Chunki uni angladim. Hujjatli filmlar, u haqdagi ma’lumotlar va hali hamon uni eslab marosimlar o‘tkazilayotgani tufayli u menga yaxshi tanish. U o‘zini qanday his qilganini, qanday yolg‘iz bo‘lganini, nimadan qo‘rqqanini, nimaga umid bog‘laganini ko‘rdim. Shu sabab, men uni yaxshi ko‘rib qoldim. Menda uni unutish imkoni yo‘q – chunki u inson sifatida qalbimga kirib ulgurdi.

Yana o‘sha savol: qanday qilib dunyoning u chekkasidagi bu qiz mening qalbimdan joy oldi?  

Chunki uning jamiyatidagilar «boshqa Amandalar bo‘lmasin» deya harakat qilishmoqda, unutmasligim uchun to‘xtamayapti…

Yoki Jeysi Li Dyugar deb internetga yozsangiz, qator ma’lumotlar chiqib keladi. 11 yoshida o‘g‘irlanib 18 yil asirlikda yashagan bu qiz ozod bo‘lganidan so‘ng kitob yozdi, odamlar u orqali zo‘ravonlikning yuzaga kelish mexanizmlarini anglashdi. U tashkil qilgan fond minglab jabrlanuvchilarga yordam bermoqda.

Yoki Googlega Sabina Dardenn, deb izlang. Belgiyalik Sabina 12 yoshida o‘g‘irlab ketilgan va «12 yoshimda vileosipedimga o‘tirdim va maktabga ketdim» degan kitobi 22 tilga tarjima qilingan. Gabbi Petito esa sayohatga chiqqanda o‘ldirilib ketiladi, u haqda seriyali hujjatli film ishlab chiqariladi – «Gabbi Petito tarixi».

 «Gabbi Petito tarixi» filmidan kadr.

Ha shunday, ularning har biri haqida hujjatli filmlar, ilmiy tadqiqotlar, hatto san’at asarlari yaratildi, albatta xorijda…

Ha shunday, G‘arbda fojealar jamiyatni uyg‘otadi – so‘nggi 20-30 yillik tarixda juda ko‘p ayanchli voqealar faqat shaxsiy dard bo‘lib qolmadi. Ular tarixga aylandi, jamoatchilik harakatiga aylandi, hatto qonun o‘zgarishini keltirib chiqardi.

Bizda ham shunday fojealar bo‘layapti: yaqinginada hujrada oyoqlari momataloq ko‘kargan bola, bog‘chada qiynoqqa solingan va og‘ir ahvoldagi bola, tunov kuni ikki o‘smir qizning quchoqlashib yuqori qavatdan o‘zini tashlashi. Lekin ulardan hech biri mening xotiramda qolmaydi. Chunki men ularni tanimayman. Ikki qizning o‘zini birdaniga tomdan tashlashi, aslida juda katta fojea, ammo bu qizlarni biz tez unutib yuboramiz. Yoki bolajonlarning boshqalar tomonidan o‘lasi qilib kaltaklanishi, agar G‘arbda bo‘lganida allaqachon kinoga aylanardi. Ammo bizda ota-ona, maktab, tizim, hech kim hech nima demaydi. Faqat xabar, sovuq fakt, e’tiborsiz o‘tgan inson hayoti.

Sabablar ko‘p, lekin men uchun asosiysi biz inson haqida emas, fojea haqida gapiramiz. Biz inson xarakterini to‘liq berolmaymiz, dardini his qildirolmaymiz. Axir his qilmasak, xotira ham bo‘lmaydi.

G‘arbda fojealar tasvirlanadi – batafsil, hissiy.  Shuning uchun ham men u insonni «his qilaman», nafaqat men, balki butun dunyo ularni his qiladi va yaxshi ko‘radi, unutmaydi. Bizda esa faqat «sodir bo‘ldi», «o‘ldi», «suiqasd qildi» – hissiyot yo‘q.  

Xotira insoniylikdan tug‘iladi, achinmasang eslamaysan, eslamasang hech narsa o‘zgarmaydi. Fondlar-chi, ular nima uchun kerak, o‘sha fojening oldini olish va unutmaslik uchun kerak. Jeysi Dyugar yoki Amanda Toddning fojeasi orqasidan tashkil etilgan fondlar – ularning shaxsiy «dardni darsga aylantirish» harakatidir.

Meksikalik Miriam Rodrigesning 17 yoshli qizi narkokartellar tomonidan o‘g‘irlanadi. Politsiya harakat qilmaydi. Ammo qizning onasi Miriam, politsiyaga har bir jinoyatchini tutish uchun yordam beradi. «O‘g‘irlangan bolalar ota-onalari» fondini ochadi – maqsadim, boshqa qizlar o‘g‘irlanmasin, deydi o‘z intervyularida. Atrofi to‘la jinoyatchilar bo‘lgan jamiyatda yashayotgan bu ayol maqsadiga ozmi ko‘pmi erishadi, afsuski u 10 may Meksikada nishonlanadigan «Onalar kuni»da otib ketiladi.

Ha, shunday G‘arbda bir inson boshidan kechirgan zo‘ravonlik, tazyiq, suiqasd  jamiyat uchun ogohlikka aylanadi.

Bizda-chi, axir har bir unutilayotgan fojea – jamiyatning «men bunga chiday olaman» degan imzosidir. Kimdir bolani uradi, kimdir qizaloqqa zo‘rlik qiladi, kimdir o‘quvchini kamsitadi. Va… javobgarlik yo‘q.

Chunki jamoatchilik unutadi, juda tez esdan chiqaradi. Axir faqat zo‘ravon emas, biz jim turganlar ham javobgar emasmizmi? Jabrni yashirish, jamiyatning haqiqatdan qochishi emasmi? Jabrlanuvchilarni unutib yashaydigan jamiyat o‘zining kelgusi qurbonlarini tayyorlayotgani emasmi?

Nima uchun G‘arbdagi ayanchli voqealar faqat bir martalik «fojea» bo‘lib qolmaydi? Nega ular tarixga aylanadi, film bo‘ladi, adabiyotga kiradi, jamiyatni o‘zgartiradi, yodga olinadi? Nega bizda esa har bir fojea bir kunlik shov-shuv, ertasi kun unutilgan xabar bo‘lib qoladi?

Chunki G‘arbda fojealar orqali insonni to‘liq obraz sifatida tasvirlaydi.
Bizning muhokamalar esa faqat sovuq faktlardan iborat. Shuning uchun ham jamiyatda ta’sir kuchi yetarli emas.

Nima qilish kerak?  

Jabrlanuvchilarni himoya qiluvchi fondlar – bolalar va ayollar huquqini himoya qiluvchi, psixologik va huquqiy yordam beruvchi markazlar tuzish kerak, to‘g‘ri bor ammo natija kam. Birorta ota yoki ona jabrlanuvchining haqiqat uchun yugurganini, kitoblar yozganini ko‘rmadim, axir zo‘ravonlik ko‘rgan ayol kitob yozsa, tajribalari boshqalarga asqotmaydimi? Farzandi zo‘ravonlik qurboni bo‘lgan ona fond ochsa boshqa onalar sergak tormaydimi?

Yana bir muammomiz, har bir fojea yuzasidan ochiq tahlillar tayyorlanmaydi. Maktablarda, OAVda, huquq idoralarida tahlil va hisobot mexanizmlarini joriy etish, axborot madaniyatini yangilash, ya’ni jurnalistlar va OAVlarda faqat sensatsiya emas, foydali axborot berish majburiyatini shakllantirish kerak…

Maqolani yozish asnosida shu mavsumda 7 nafar bolaning cho‘kib ketgani haqidagi xabarga ko‘zim tushdi, ikkitasi vafot etibdi, besh nafari esa og‘ir ahvolda, xabarning oxirida esa avvalroq Parkentda uch nafar voyaga yetmagan bolaning cho‘kib ketgani haqida xabar bergandik, degan ma’lumot… Axir bular ham tarixga kiradigan, internetni kovlasang chiqib keladigan unutilmas fojea emasmi?

Nima uchun bizda bunday voqealar tez unutiladi? Nega bizning jamiyat qayg‘uni ochiq muhokama qilolmaydi? Nega har bir fojea «minglardan biri»ga aylanib ketaveradi? Bu savollar javobsiz qolsa, ertaga yana boshqa bola, boshqa qiz, boshqa  go‘dak – jamiyatning e’tiboridan chetda qoladi.  Bunday jamiyatda har kuni yangi fojea yangilik bo‘ladi, lekin hech biri tarix bo‘lmaydi, unutiladi va fojealar ko‘paygandan ko‘payaveradi.

Men nima uchun Amandani yaxshi ko‘rib qolganman yoki nega Jeysi Li Dyugarni unutolmayman… Sababi ular haqida kinofilmlar, kitoblar, fondlar bor. Sababi ularni unutishimizga yo‘l qo‘ymaydigan doimo harakatda, haqiqat uchun kurashuvchi ota-onalari bor, jamiyati bor.

Barno Sultonova



Source link

Continue Reading
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Mahalliy

Markaziy Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik dasturi doirasida tahlil markazlari mutaxassislarining 9-forumi o‘tkazildi

Published

on


O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) xodimlari dekabr oyi boshida Urumchi shahrida Markaziy Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik dasturi doirasida tahlil markazlari mutaxassislarining 9-forumi (CAREC Think Tank Development Forum)da ishtirok etdi.

Unda asosiy e’tibor mintaqaviy hamkorlik, «yashil iqtisodiyot» va innovatsion moliyalashtirishni rivojlantirishga qaratildi. Forumning dastlabki sessiyalarida innovatsion moliyalashtirish modellari, «yashil bank» tashabbuslari, barqaror kreditlash tajribalari va iqlim moliyasi kabi mavzular tahlil qilindi. Muhokamalarda MHTI yetakchi mutaxassisi Nodira Jabborova ham faol ishtirok etdi va CAREC Tahlil markazlari tarmog‘i (CTTN) ni rivojlantirish bo‘yicha yangi tashabbuslarni bildirdi.

Shuningdek, Urumchi shahrida Tyan-Shan Markaziy Osiyo iqtisodiy hamkorlik forumi ham o‘tkazildi. U mintaqaviy iqtisodiy integratsiya, transport, savdo va investitsiya sohalarida aloqalarni rivojlantirishga bag‘ishlandi va hamkorlikning yangi yo‘nalishlari belgilandi. Markaziy Osiyo moliyaviy hamkorlik tadqiqot markazining ochilishi forumning muhim voqealaridan biri bo‘ldi. Ushbu yangi markaz a’zo davlatlar o‘rtasida moliyaviy hamkorlikni kengaytirishga xizmat qiladi.

Ma’lumot uchun, CAREC dasturi – bu mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish maqsadida ishlab chiqilgan dastur. Unda Afg‘oniston, Ozarbayjon, Xitoy, Gruziya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Mo‘g‘uliston, Pokiston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston ishtirok etadi. Dastur 1997 yilda Osiyo taraqqiyot banki tomonidan tashkil etilgan.



Source link

Continue Reading

Mahalliy

Xalqaro integratsiya va global raqobat uchun til bilishning ahamiyati

Published

on


Hozirgi zamon – chegaralar deyarli sezilmaydigan, ma’lumotlar bir lahzada butun dunyoga yetib boradigan va kecha yangilik bo‘lgan bilimlar esa bugun eskiga aylanib ketadigan tezkor davr hisoblanadi. Millatning taraqqiyoti, davlatning xalqaro sahnadagi obro‘si va jamiyatning intellektual salohiyati endilikda faqat ichki resurslar bilan emas, balki dunyo jarayonlarida faol qatnashish qobiliyati bilan baholanmoqda. Shu sababli chet tillari, ayniqsa ingliz tili, qo‘shimcha ko‘nikma bo‘lib qolmay, XXI asrdagi eng muhim “kalit”, global imkoniyatlar eshigini ochuvchi strategik vositaga aylandi.

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda chet tillarini o‘rganish davlat siyosatining eng ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylanayotgani bekorga emas. Prezident tashabbuslari tufayli maktabdan to oliy ta’limgacha, davlat xizmatidan to xususiy sektorgacha – butun tizimda til o‘rganishning yangi, zamonaviy ekotizimi yaratilmoqda. Bu jarayon nafaqat ta’lim sifatini o‘zgartirayapti, balki mamlakatning global dunyoga integratsiyasini ham tezlashtirib, yoshlarga keng imkoniyatlar eshigini ochayapti.

So‘nggi bir necha yilda O‘zbekistonda til o‘rganish haqiqiy umummilliy harakatga aylandi. Eng katta o‘zgarish esa xorijiy tillarga bo‘lgan jamiyatning talab va ehtiyoji keskin oshib bormoqda Bu esa kelajakning o‘zgarishlarga ochiq, global fikrlaydigan avlodni shakllanayotganligini ko‘rsatmoqda.

So‘nggi yillarda qabul qilingan qarorlar chet tillarini o‘qitishni butunlay yangi tizimga aylantirdi. Bugungi kunda O‘zbekistonda nafaqat ingliz tili, balki boshqa xorijiy tillarni o‘rganish keng qo‘llab-quvvatlanmoqda:

– xorijiy til bo‘yicha A2 va undan yuqori sertifikati bo‘lgan maktab bitiruvchilari texnikum, kollej va litseylarga o‘qishga kirishda chet tili fani bo‘yicha testdan ozod qilinadi va maksimal ball beriladi.

– “Yoshlar daftari”ga kiritilgan xorijiy til o‘rganmoqchi bo‘lgan yoshlarga 6 oygacha kursga qatnashi har oyda BHMning 4 baravarigacha pul beriladi.

– xorijiy tillar bo‘yicha kamida S1 sertifikatini olgan 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlarning testga kirish uchun to‘lagan pullari davlat hisobidan qaytarib beriladi.

– xorijiy tillar bo‘yicha B2 yoki undan yuqori darajadagi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega bo‘lgan abituriyentlar testdan ozod qilinadi va ularga maksimal ball beriladi.

– ta’lim muassasalarining kamida S1 darajadagi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega xorijiy tillar o‘qituvchilariga har oylik 50 foiz qo‘shimcha ustama to‘lanadi. Kamida S1 sertifikatini olgan o‘qituvchilarning testga kirish uchun to‘lagan pullari davlat hisobidan qaytarib beriladi va ular attestatsiyadan ozod qilinadi.

– milliy va xalqaro sertifikatga ega davlat xizmatchilari lavozim maoshiga 20 foizgacha qo‘shimcha ustama to‘lanadi.

– ommaviy axborot vositalarida kamida 1 yil asosiy ishi sifatida ishlab kelayotgan jurnalistlar va tahririyat xodimlari xorijiy tillar bo‘yicha V2 va undan yuqori natijani olsa ularga ikki turdagi imtiyoz: xorijiy tilni o‘rganish xarajatlari uchun BHMning 15 baravarigacha pul beriladi va imtihon topshirish uchun to‘langan pullar to‘liq qoplab beriladi.

– qishloq hududlarida xorijiy tillarni o‘qitishni tashkil etish uchun tadbirkorlarga 50 mln so‘mgacha mahalliy budjetdan bir martalik subsidiya beriladi.

Bugungi kunga qadar xalqaro imtihon tizimlaridan yuqori ball to‘plagan yoshlarga 80 mlrd 42 mln so‘m mablag‘ ajratish orqali 42 779 nafar yoshlarning imtihon topshirish xarajatlari to‘liq qoplab berilgan. Albatta, bu kabi yaratilgan imkoniyatlar va berilgan imtiyozlar o‘z natijasini bermay qolmaydi.

Xususan, 2024-yilda birgina IELTS imtihonidan 5,5 va undan yuqori ball olgan yoshlar soni 2020-yilga nisbatan 5 baravarga, 7–8 ball (C1 daraja)ni qo‘lga kiritganlar 7,4 baravarga, 8,5–9 ball (C2 daraja) ga erishganlar esa 23,7 baravarga oshganligi kuzatilgan.

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda xorijiy tillarni o‘rganish shunchaki ta’lim sohasidagi islohot emas, balki jamiyat miqyosidagi katta ijtimoiy harakatga aylandi. Til o‘rganishga bo‘lgan talabning keskin o‘sishi mamlakatning global maydonga chiqish istagi va yangi avlodning dunyo bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilishga bo‘lgan intilishi bilan uyg‘unlashdi.

Davlat tomonidan joriy etilgan keng qamrovli imtiyozlar tilni milliy rivojlanishning strategik drayveri sifatida ko‘rilayotganini namoyon qiladi.

Bu choralar natijasida til o‘rganish faqat shaxsiy rivojlanish emas, balki iqtisodiy foyda, ta’limga yo‘l, kasbiy o‘sish va global raqobatda ishonchli poydevorga aylandi.

Dunyo iqtisodiyoti, ayniqsa raqamli iqtisod, autsorsing xizmatlari, IT, ilmiy-tadqiqot, startaplar, xalqaro biznes munosabatlarida xorijiy tillarni ayniqsa ingliz tilini bilishni talab qilmoqda.

O‘zbekistonning 2030-yilgacha bo‘lgan strategik yo‘nalishlarida tashqi bozorlarga chiqish, investitsiya va texnologiya jalb etish, xalqaro kooperatsiyani kuchaytirish kabi vazifalar bor. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun:

– chet el manbalari bilan bevosita ishlaydigan mutaxassislar,

– xalqaro tadqiqotlarda ishtirok eta oladigan olimlar,

– dunyo bozoriga chiqishni maqsad qilgan tadbirkorlar,

– global muomaladan qo‘rqmaydigan yoshlarga ehtiyoj bor. Buning asosiy sharti esa chet tillarini egallash hisoblanadi.

Zamonaviy dunyoda xorijiy tillar xorijiy manbalar va axborotlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish imkonini beradigan  va ma’lumotlar eshigini ochadigan “kalit” sifatida tariflanmoqda.

Ilmiy maqolalarning 80 foizi ingliz tilida e’lon qilinadi. Innovatsiya, fan va texnika sohasidagi global bilimlar asosan ingliz tilida tarqaladi. Toshkentda o‘tirgan va ingliz tilini o‘zlashtirgan bir talaba MIT, Harvard, Oxford, Seoul National University yoki Tokyo University’ning ochiq darslaridan bevosita foydalana olish imkoniyatiga ega bo‘lmoqda.

Til bilish talaba va olimni tarjimalarga bog‘liqlikdan xalos qiladi va mustaqil fikrlash madaniyatini mustahkamlaydi.

Shuningdek, maktablarning metodik bazasini yanada kuchaytirib borish, xalqaro imtihon markazlarini kengaytirish hamda fanlar bo‘yicha ingliz tilida seminarlar, xalqaro onlayn kurslar bilan integratsiya qilinadigan darslarni ko‘paytirish  yoshlarning til o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini yanada kuchaytirishga xizmat qiladi.

O‘zbekistonda chet tillarini, ayniqsa ingliz tilini o‘rganish jarayoni so‘nggi yillarda milliy rivojlanishning asosiy strategik yo‘nalishlaridan biriga aylandi.

Statistik ko‘rsatkichlar ham bu siyosatning natijasini ravshan ko‘rsatmoqda: so‘nggi 3–4 yil ichida IELTSda yuqori ball olgan yoshlar soni bir necha barobarga ortdi, ayniqsa C1 va C2 darajasi bo‘yicha ko‘rsatkichlar keskin o‘sdi. Bu esa mamlakatda til o‘rganish madaniyati chuqurlashib, yangi avlodning global raqobatga tayyorlik darajasi ortib borayotganini ko‘rsatadi.

Hozirgi davrda xorijiy tillar bilim olish, texnologiya, fan va innovatsiyalarga olib boruvchi asosiy ko‘prikka aylandi. Ilmiy tadqiqotlar, startap ekotizimi, raqamli xizmatlar va xalqaro biznes sohalarida samarali faoliyat ko‘rsatish uchun til bilish shart bo‘lib qolmoqda. Shu sharoitda O‘zbekistonning chet tillarini o‘rganish bo‘yicha amalga oshirayotgan davlat siyosati mamlakatning 2030-yilgacha belgilangan strategik maqsadlari bilan uyg‘unlikda rivojlanmoqda.

Xulosa qilib aytganda, bu islohotlar mamlakatning intellektual salohiyatini oshirish, global bozorda ishtirokini kuchaytirish va innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.

Buranova Lobar,
Toshkent shahridagi 50-maktabning ingliz tili o‘qituvchisi



Source link

Continue Reading

Mahalliy

Muzaffar Jalolov: Komfort zonadan chiqishni xohladim

Published

on


O‘zbekiston oliy ta’lim tizimi so‘nggi yillarda chuqur o‘zgarishlar davrini boshdan kechirmoqda. Raqamli texnologiyalar, xalqaro standartlar, sun’iy intellektning kirib kelishi va global raqobat sharoitida oliygohlar oldiga tamoman yangi vazifalar qo‘yilmoqda.

Ana shunday murakkab, ammo imkoniyatlarga boy davrda ta’lim boshqaruvi, raqamli transformatsiya va innovatsion yondashuvlari bilan tanilgan mutaxassis — Muzaffar Jalolov faoliyati yana bir bor e’tibor markaziga chiqdi.

U bir necha yillar yillar mobaynida INHA Universiteti rektori sifatida o‘zining texnologik boshqaruvga asoslangan modeli, xalqaro ilmiy hamkorlikni kuchaytirish bo‘yicha tashabbuslari va zamonaviy ta’lim standartlarini joriy etishdagi sa’y-harakatlari bilan tanildi.

Bugun esa u mutlaqo yangi mas’uliyat — Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiyasi Universitetida raqamli transformatsiya bo‘yicha prorektor vazifasini bajarmoqda.

Muzaffar Jalolovning INHAdagi faoliyatini yakunlagani ko‘pchilikda savollar tug‘dirgani tabiiy, ammo uning yangi yo‘nalishga o‘tishi tasodif emas. 

U oliy ta’limni yangicha tamoyillar asosida boshqarish, diplomatik maktabni global standartlarga mos raqamli ta’lim modeli bilan boyitish, eng asosiysi, yoshlarning fikrlash doirasini kengaytirish — bugungi kunda eng zarur bo‘lgan yo‘nalishlardan biri ekanligini alohida ta’kidlaydi.

Ushbu intervyu orqali Muzaffar Jalolovni nafaqat o‘z sohasining yetuk mutaxassisi, balki oddiy bir shaxs sifatida ham yaqindan taniysiz.

Uning o‘ziga xos qarashlari va JIDUda olib borayotgan yondashuvlari shuni ko‘rsatadiki, raqamli transformatsiya endi shunchaki texnik jarayon emas — bu butun ta’lim falsafasining yangilanishidir.



Source link

Continue Reading

Mahalliy

Ko‘zi to‘q odamning yashash falsafasi yoxud mulkdan bosh tortish quvonchi…

Published

on


Oshxonamda bir idish bor, ko‘k shishali, meva soladigan idish. Uni hayotimizning qiyin kunlarida bir onaxon bergandi. U paytda bolalarimiz kichkina, ishimizning tayini yo‘q, qornimizni amallab to‘ydirgan davrlar edi. Onaxon meni o‘sha lahzalarda mana shu bir oddiy idish bilan quvontirgandi. Oradan yillar o‘tdi, keyinchalik ko‘plab meva soladigan idishlar sotib oldim, ba’zilari sinib yo‘q bo‘lib ketdi, ba’zilari ishlatilmay oshxona javonida terilib turdi. Lekin mehmon kelsa ham, kundalik hayotimda ham mana shu ko‘k shisha idish doimo xizmatimda bo‘ldi… Har gal uni qo‘limga olganimda, o‘sha ayol — kamtar, tozalikni yaxshi ko‘radigan onaxon ko‘z o‘ngimda gavdalanadi.

Foto: shaxsiy arxiv (o‘sha ko‘k idish)

Esse ko‘k idish haqida emas…

Shaharda hayot shoshqaloq. Har qadamda reklamalarga ko‘zing tushadi: “Shu divanni olsang, uying uyday bo‘ladi!”, “Yangi telefon senga baxt olib keladi!”, “O‘zingga eng yaxshi narsalarni ravo ko‘r, shunda seni odamlar hurmat qiladi!” Ularning har biri go‘yo baxtni katta qopda tutib, eshik oldida turgandek. Biz ham shoshib, shu baxtni sotib olishga urinamiz. Har bir yangi buyum go‘yo yangi hayotning kalitidek. Aslida-chi, bu buyumlar bilan birga uyimizga yana nimalar to‘planadi?

Ortiqcha chang, tig‘iz joy, bu ko‘zga ko‘rinmas zulm emasmi? Chunki buyumlar vaqtimizni, e’tiborimizni va quvvatimizni yutadi. Har bir buyum hayotimizdagi bir bo‘lak vaqtni tortib oladi. Masalan ularni tozalash uchun sarflangan daqiqalar, bir kiyimni tanlash uchun ketkazilgan asab, gadjetlar uchun sarflangan soatlar. Va bizning hayotimizning qanchadan  qanchasi buyumlar orasida “adashib” ketgan ekan-a?

 Nimadir yetishmayapti…

Netflix kompaniyasi tomonidan ishlangan “Minimalistlar: Hozir kamroq va yaxshiroq” hujjatli filmi minimalist turmush tarzi mashhurligining ortib borayotganiga oydinlik kiritadi.

Ko‘rsatuv ishtirokchilari minimalistlar Joshua Filds Milbern va Rayan Nikodim minimalizm hayot tarziga qanday ega bo‘lganlari haqida hikoya qiladi.

Joshua Milbern va Rayan Nikodim xira yoritilgan kinostudiyada dastlab minimalizmgacha bo‘lgan hayotini ko‘rsatishadi. Kirish hujjatli filmga o‘ziga xoslik bag‘ishlaydi, chunki ikki kishining qiziqarli hikoyalarisiz film shunchaki bashoratdan iborat bo‘lib qolar edi.

Joshua Milbern kulrang kostyum kiyib, o‘zini juda obro‘li ishdan tortib ajoyib kvartiraga qadar hamma narsaga ega qilib ko‘rsatadi. Lekin, qovog‘ini solib, to‘xtab qoladi. Nimadir yetishmayapti — Milbern haqiqatan ham baxtlimi?

Onasining o‘limidan keyingina u bu narsalarni yig‘ish baxtning kaliti emasligini tushunadi. U sahnalashtirilgan uyiga qadam qo‘yadi — befoyda, esda qolmaydigan narsalar bilan to‘ldirilganligini ko‘radi,  pul yig‘adigan cho‘chqachadan tortib kumush idishlargacha.

Hujjatli film mezbonlarning hayoti haqida so‘zlaydi, ammo filmning asosiy g‘oyasi Milbern va Nikodim  minimal hayot tarzining qulayligini tomoshabinga yetkazish. Ya’ni ular qimmat uylar, brend kiyimlar va yaxshilikni unutib qo‘yish kabi “charchaydigan hayot”dan qanday voz kechishganini so‘zlaydi. Oxirida minimalist turmush tarzini olib borish usullari keltirilgan, masalan, kuniga bitta — keraksiz deb hisoblagan narsalarni tashlab yuborish…

Ha, hayotimizning ko‘p qismi xarid qilish va sotib olishga sarflanadi. Ha, aynan mana shu imkon qadar ko‘proq narsalar to‘plash baxt tuyg‘ularini osongina yo‘qotishimizga sabab bo‘ladi.

Agar odamlar hamma narsadan voz kechsalar, hayot qanday bo‘lar edi?

“Minimalizm” degani faqat xonadagi divan bilan shkafni sotib yuborish va xonanini bo‘shatish emas — bu dunyoqarashni yangilash! Kamroq narsaga ega bo‘lib, ko‘proq hayotni his qilish, insonlarni va vaqtni qadrlash demakdir.

Har kuni yangi kiyim, yangi gadjet, yangi xohish… Lekin shu shovqin ichida ko‘pchilik chindan ham nimani xohlashini unutib qo‘ygan. Bir tomonda  ortiqcha narsalar botqog‘iga cho‘kkan odamlar, ikkinchi tomonda shularning yarmiga ham erisha olmaganlar. Shunda minimalizm nafaqat oddiylik, balki ortiqcha narsadan voz kechib kimningdir ehtiyojini to‘ldirish ekanligini his qilasan.

Minimalizm — bu “hamma narsadan voz kechish” emas. Bu nafaqat joyingni, balki ongingni ham ortiqcha o‘y-xayollardan, yukdan tozalash. Minimalizm “menga shundan boshqasi kerak emas”, “Shunisi ham yetarli” degan qaror. Aslida bu so‘zning bizda ham muqobili bor, shukr va qanoat, ko‘zi to‘qlik. Demak, minimalizm yo‘lini tanlagan odamni biz bemalol ko‘zi to‘q odam desak ham bo‘ladi.

Axir moddiy buyumlar soni kamaygan sari, inson qalbida boshqa narsalar uchun joy ochiladi: sukut, nafas olayotganingni his qilish, fikrlash va ichki xotirjamlik. Bu oddiy, ammo g‘oyat qimmatbaho ne’matlar bizga oddiy hayot yo‘lini tanlashimiz orqali beriladi.

Oddiylikni istash jamiyatga qanday ijtimoiy ta’sir qiladi?

Agar ko‘pchilik “kamroq istash” g‘oyasini qabul qilsa, isrofgarchilik kamayadi, muhtojlarga resurslar yetadi, tabiat nafas oladi. Aslida minimalizm shaxsiy emas, ijtimoiy inqilob ham.

Xonangizda jim o‘tirgancha atrofni kuzating. Har tarafda narsalar: bir marta kiyilgan liboslar, “bir kuni kerak bo‘lar” deb saqlangan idishlar, chang bosgan kitoblar – qadrsizlangan mulk. Har biri go‘yo sizga qarab turibdi, lekin birortasi hech narsa bermayotgandek. Minimalistlarning ko‘pchiligi shunday hislarni boshidan kechirishgan va hashamatli hayotni ortda qoldirib, shkaflarini bo‘shatishgan, keraksiz buyumlarni hadya qilishgan va shunda ilk bor chuqur nafas olishgan.

Joshua va Nikodim aytganidek: “Oldingi hayotni — narsalarni yig‘ishni to‘xtatganimizda, bu hayot bizga “so‘zlay” boshladi”.

Foto: The Minimalists  ikki chekkada Joshua Milbern va Rayan Nikodem

Gap Joshua Milbern va Rayan Nikodem haqida ketayotganini esdan chiqarmaylik. Joshua bilan bog‘liq kurtka voqeasi qanchadan-qancha odamlarning turmush tarzini o‘zgartirmadi deysiz. Voqea mana shunday syujetdan iborat. Bir kuni ko‘chada notanish odam Joshuaning kurtkasini ko‘rib: “Voy, bu juda zo‘r ekan!” deydi. Minimalist esa o‘ylamay turib, javob berdi: “Aslida bu mening mulkim emas — bu vaqtincha ustimda turgan buyum xolos.” Va u kurtkani yechib notanish odamga berib yuboradi. Bu juda kichik, lekin juda kuchli lahza bo‘lgan. Chunki uning uchun bu kurtka endi mulk emasdi, balki bir paytda zarur bo‘lgan buyum. Qolaversa bu harakati unga mulkdan bosh tortish quvonchini his ettirgan. Va bu voqea butun falsafaning ramziga aylangan.

Joshua keyinchalik shunday izoh bergan: “Bizning jamiyatda mulk odamni himoya qiladi, kuchli ko‘rsatadi, deb o‘ylaymiz. Aslida esa mulk odamni bog‘lab qo‘yadi. Bir narsani hadya qilgan paytingda sen mulkdan emas, unga bog‘liqlikdan ozod bo‘lasan.”

Joshua uchun ham bu kurtka shunday narsa edi. U hadya qilganida, nafaqat bir odamni quvonch berdi, balki o‘zini ozod qildi. Bu voqea keyinchalik uning ma’ruzalarida “Giving as Freedom” (Hadya bu erkinlik) shioriga aylandi. Qanchadan-qancha odamlar ortiqcha narsalaridan voz kechishga, hadya qilishga o‘rgandi. Hayotimizdagi ichidagi eng oliy ne’mat boshqalarga bera olgan mehrimiz emasmi?

Masalan ortiqcha kiyimlarni kimgadir hadya qilsangiz ehtiyojmand uchun quvonch, bir texnika boshqa bir xonadon uchun qulaylik.
Oddiy hadya ham ba’zan kimgadir “men ham muhimman” degan hisni beradi. Chunki biz moddiy boylikka cho‘mganimiz sari, qalbimiz torayadi. Aslida esa haqiqiy boylik — ortiqchasini ulashishda.

Ko‘p odamlar minimalizmni faqat bo‘sh xona, oq devorlar, minimal mebel va intererlar bilan bog‘laydi. Lekin men uchun minimalizm oddiy bir ko‘k shisha idish, shunchaki xotira emas, balki hayotiy falsafa. Ya’ni qancha kam narsaga ega bo‘lsak shuncha ko‘proq yaxshilik qilish imkonimiz bo‘ladi.  

Menga idish bergan ayol xonadonida ortiqcha narsa saqlamasdi. Uyi hamisha havodek toza va ozoda ko‘rinardi. Hozir anglayapmanki, u o‘zi bilmagan holda nafaqat ozoda yoki kamtarona, balki minimalizm g‘oyasida yashagan ekan. U menga qilgan kichkina hadyasi orqali g‘oya ham bergandi: boring bilan bo‘lish…

Minimalizm bu nafaqat ko‘p narsalarni istamaslik, oz narsalarga qanoat qilish balki, in’om qilish madaniyati.  Kamroq narsa bilan ko‘proq nafas olish hissi. 

Har safar ko‘k idishni ko‘rsam o‘sha onaxonni eslayman, hozir yanada tiniqroq xotirlayapman u o‘shanda: “Ortiqcha narsalarni yig‘ishni xohlamayman, yuk bosib turgandek bo‘ladi, ortiqcha narsa qo‘limga ilinsa birovga ulashgim keladi, narsa to‘plashga hushim yo‘q…” degandi.

Shisha idish ham, Joshua Milbern hadya qilgan kurtka ham – bu oddiy buyum emas. Ya’ni uy ichi havodek yengil, bo‘m-bo‘sh onaxon ham, kurtkasini notanish odamga bergan Joshua ham bir xil hayot falsafasini tanlagandi — minimalizmni. Bu falsafa narsalarni yo‘qotish emas, balki oz narsa orqali ko‘proq qiymat yaratish haqida. Ularda bitta umumiy ma’no bor: qo‘lingdagi ortiqchani ulash, yengil nafas ol.

Ortiqcha buyumlarni to‘plash ko‘zga ko‘rinmas yuk. Ana shu yerda biroz to‘xtab tin oling, siz o‘sha ortiqcha narsalar uchun ko‘p pul ishlab topishni istamayapsizmi?  

Har birimizda “ko‘k shisha idish” bor, uni topish o‘zingdagi ortiqcha buyumni ko‘rish, uni ulashish esa va yengil nafas olishni qayta o‘rganish demak.  Minimalizm shunday go‘zal va shunday sodda falsafa.  

Barno Sultonova



Source link

Continue Reading

Mahalliy

Maktablarda qishki ta’til 28 dekabrdan boshlanadi

Published

on


Maktablarda qishki ta’til 28 dekabrdan boshlanadi. Bu haqda Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi xabar berdi. 

Hukumatning 2017 yil 15 martdagi 140-sonli qaroriga muvofiq, 2025-2026-o‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchilari uchun qishki ta’til 28 dekabrdan (boshlang‘ich 1-4-sinflarda 27 dekabr — shanba kunidan) boshlanadi. 

Ta’til 2026 yil 10 yanvargacha (14 kalendar kun) davom etadi. 

2026 yil 11 yanvar yakshanba dam olish kuniga to‘g‘ri kelgani bois, III chorak darslari 2026 yil 12 yanvardan boshlanadi.

Eslatib o‘tamiz, kuzgi ta’til 10 noyabr kuni nihoyasiga yetgan edi. 



Source link

Continue Reading

Trending

Copyright © 2025 Xabarlar. powered by Xabarlar.