Buyuk turkiy askari va qoʻmondoni Amir Temur
Buyuk turkiy askari va qoʻmondoni Amir Temur
Amir Temur (Eski turkcha: Amir Temur) (1336-yil 9-aprel, 1405-yil 18-fevral) – oʻrta asrlarning buyuk turkiy askari va qoʻmondoni, Temuriylar imperiyasi asoschisi, Oltin Oʻrda, Mamluk sultonligi, Dehli sultonligi, Usmonlilar davlati, Kavkaz va Erondagi davlatlarni yengishi ortidan musulmon olamining toʻla yetakchisi, yeri 4,4 mln km² ga yetishgan 14-asrning eng kuchli davlat quruvchisi, 35 yillik boshqaruvi va yurishlari chogʻida biror urushni yutqazmagan qoʻshinboshi, oʻtmishda koʻrilgan uchta buyuk harbiy-taktik urush va yurish qoʻmondonlaridan biri, Temuriylar uygʻonish davri asoschisi, ilm-fan, meʼmorchilik, sanʼat va adabiyot homiysi.
Oilasi, shaxsiyati va kelib chiqishi
Temurbek 1336-yil 8-aprelda Kesh shahri yaqinidagi Xo’ja Ilg‘or qishlogʻida tugʻilgan. Ayrim amerikalik tarixchilar, jumladan Beatrice Forbes Manz, Temurbekning tugʻilgan yili haqida turli farazlarni ilgari surgan bo‘lsa-da, tarixiy manbalarda u 1336-yilda tugʻilgan deb ko‘rsatiladi.
Otasi Amir Taragʻay barlos qabilasining beklaridan biri bo‘lib, Chigʻatoy ulusida tanilgan shaxs edi. U islom dinini qabul qilgan va diniy taʼlim olishga kattaa eʼtibor qaratgan. Onasi Takina xotun haqida esa maʼlumotlar kam. Baʼzi manbalarda uning oddiy oiladan chiqqani aytilgan bo‘lsa, boshqa maʼlumotlarda u Yasaur qabilasidan ekanligi qayd etilgan.
Temurbekning opasi Qutlugʻ Turkon ogʻo va singlisi Shirinbeka ogʻo bo‘lib, ular Samarqanddagi Shohi Zinda majmuasida dafn etilgan.
Sohibqiron unvoni
Sohibqiron atamasi arabcha va forscha soʻzlardan tarkib topgan bo‘lib, yulduzlarning joylashuvi bilan bog‘liq holda ulug‘ zotlarga nisbatan ishlatilgan. Temurbek 1362-yilda yaralangandan soʻng, raqiblari unga “Temurlang” – ya’ni “Oqsoq Temur” nomini berishgan. G‘arbiy Yevropada esa u Tamerlane, Tamburlaine, Tamerlan nomlari bilan tanilgan. 1370-yilda Chingizxon avlodidan bo‘lgan Saroy Mulk Xonimga uylangach, “Temur Ko‘ragon” unvonini olgan.
Kelib chiqishi
Temurbekning turk yoki mo‘g‘ul ekanligi haqidagi bahslar asosan g‘arbiy tarixchilar orasida mavjud. Uning nabirasi Ulug‘bek “Tarix-i arba ulus” kitobida Temurbekni turk qabilalaridan kelib chiqqanligini ta’kidlaydi. O‘zbek tarixchilari esa Temurbekning turk ekanligini aniq tasdiqlaydi.
Til bilimlari
Temurbek chigʻatoy (eski o‘zbek adabiy tili) va fors tillarida so‘zlashgan. Arab tilida so‘zlasha olmaganligi haqida turli farazlar mavjud. Temurbek yurishlari chog‘ida hujjatlar va buyruqlar turkiy va fors tillarida yozilgan.
1391-yilda Oltin Oʻrda xoni Toʻxtamishga qarshi yurish paytida Temurbek hozirgi Qozogʻiston hududida yodgorlik bitik yozdirgan. Ushbu bitik arabcha va eski o‘zbek adabiy tilida yozilgan bo‘lib, 1935-yilda topilgan va hozirda Sankt-Peterburgdagi Ermitaj muzeyida saqlanmoqda.
O‘zbekiston va AQSh uran, mis, volfram, molibden va grafit qazib olish hamda chuqur qayta ishlashni rivojlantiradi. Bu haqda prezident Shavkat Mirziyoyev Amerika ishbilarmon doiralari bilan kechgan uchrashuvda ma’lum qildi. Yangi loyihalarga DFC korporatsiyasi va AQSh Eksimbanki jalb qilinishi kutilmoqda.
Foto: Prezident matbuot xizmati
Vashington shahriga amaliy tashrifning ishbilarmonlik dasturi yakunida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQShning yetakchi kompaniyalari, investitsiya fondlari va moliya institutlari vakillari bilan uchrashuv o‘tkazdi.
Tadbirda AQSh savdo vaziri Hovard Latnik, prezidentning maxsus yordamchisi Rikki Gil, prezidentning maxsus vakili Paolo Zampolli, qishloq xo‘jaligi vaziri o‘rinbosari Stiven Vaden, shuningdek, Amerika – O‘zbekiston savdo palatasi rahbarlari, Traxys, FLSmidth, McKinsey, Meta, Google, Amazon, Boeing, Air Producs, Axiom Space, Cove Capital, Freeport-McMoRan, Orion CMC, Cargill Cotton, John Deere, Honeywell, Valmont Industries, Flowserve Corporation kabi yirik korporatsiya va kompaniyalarning yuqori darajadagi menejerlari ishtirok etdi.
Uchrashuv avvalida Shavkat Mirziyoyev so‘nggi 8 yil ichida AQSh bilan tovar ayirboshlash hajmi 4 barobar oshgani, O‘zbekistonda AQShning 300 dan ortiq kompaniyasi muvaffaqiyatli faoliyat yuritayotganini ta’kidladi.
Prezident hamkorlikning bugungi darajasi birgalikdagi ishlarga keng istiqbol ochadigan yangi bosqichning boshlanishi ekanini alohida ta’kidladi. AQSh prezidenti Donald Tramp bilan bo‘lajak uchrashuvda iqtisodiy hamkorlikning aniq yo‘nalishlari va yangi qo‘shma tashabbuslar muhokama qilinishi qayd etildi.
Davlat rahbari o‘z nutqida ikki mamlakat o‘rtasidagi strategik sheriklikning ustuvor yo‘nalishlarini ko‘rsatib o‘tdi.
2030 yilga borib O‘zbekistonda 18-20 gigavattlik qayta tiklanuvchi quvvatlarga ega yangi energetika tizimi yaratiladi, elektr energiyasining yarmidan ko‘pi quyosh va shamol energiyasi hisobidan ishlab chiqariladi.
Shu ma’noda, O‘zbekiston va AQSh uran, mis, volfram, molibden va grafit qazib olish hamda chuqur qayta ishlashni rivojlantiradi. Ishonchli yetkazib berish zanjirlarini yaratish va AQShning ilg‘or qayta ishlash texnologiyalarini joriy etish rejalashtirilgan.
Bundan tashqari, avtomobil va temir yo‘llar, terminallar va aeroportlarni modernizatsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli dastur amalga oshirilmoqda. 2030 yilgacha transport infratuzilmasini rivojlantirishga 12 milliard dollardan ziyod mablag‘ yo‘naltirish rejalashtirilgan.
AQShning Google, Meta, NVIDIA kompaniyalari bilan raqamli hamkorlik kengaymoqda. Apple Pay va Google Pay to‘lov tizimlarini joriy etish, Raqamli akademiya va startap-xablar tarmog‘ini yaratish shular jumlasidan.
Bunday loyihalarni ilgari surish va moliyaviy qo‘llab-quvvatlash uchun DFC korporatsiyasi hamda AQSh Eksimbanki jalb qilinishi aytildi.
Yakunda O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQSh kompaniyalarining investitsiya tashabbuslarini shaxsan qo‘llab-quvvatlashga tayyorligini bildirib, O‘zbekiston xorijiy investorlar uchun ishonchli hamkor va muvaffaqiyat kafolati bo‘lib qolishini ta’kidladi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev va AQSh savdo vaziri Hovard Latnik o‘rtasidagi uchrashuvda qishloq xo‘jaligi sohasidagi hamkorlikka alohida e’tibor qaratildi. Ma’lum qilinishicha, AQShdan soya va paxta yetkazib berish, shuningdek, Amerikaning ilg‘or tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha dastlabki shartnomalar imzolangan.
Foto: Prezident matbuot xizmati
O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashingtonda Amerika Qo‘shma Shtatlari savdo vaziri Hovard Latnik bilan muzokara o‘tkazdi.
O‘zbekiston bilan AQSh o‘rtasidagi strategik sheriklik munosabatlarini yanada mustahkamlash, savdo va investitsiyaviy hamkorlikni faollashtirish, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida qo‘shma loyihalarni amalga oshirish masalalari ko‘rib chiqildi.
Prezident matbuot xizmatiga ko‘ra, keyingi yillarda tovar ayirboshlash hajmi 4 barobar ko‘payib, qariyb 1 milliard dollarga yetgan. O‘zbekistonda AQShning 300 dan ortiq kompaniyasi faoliyat yuritmoqda. Sanoat, qishloq xo‘jaligi, energetika va innovatsiya sohalarida qator yirik kooperatsiya loyihalari amalga oshirilmoqda.
Savdo aloqalarini mustahkamlash, hududlararo hamkorlikning samarali mexanizmlarini yaratish, shuningdek, Muvofiqlashtiruvchi kengash ta’sis etishdan ikki tomon ham manfaatdor ekani ta’kidlandi.
Qishloq xo‘jaligi sohasidagi hamkorlik masalalariga alohida e’tibor qaratildi. AQShdan soya va paxta yetkazib berish, shuningdek, Amerikaning ilg‘or tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha dastlabki shartnomalar tuzilgan.
Muzokaralar yakunida qo‘shma loyihalarni qo‘llab-quvvatlash uchun investitsiya platformasini yaratish orqali amaliy hamkorlikni faollashtirishga kelishib olindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashington shahriga amaliy tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida “General Motors International” kompaniyasining global ijrochi direktori Shilpan Aminni qabul qildi.
Ushbu korporatsiya bilan uzoq muddatli hamkorlikni yanada kengaytirish masalalari ko‘rib chiqildi. “General Motors International” kompaniyasining mamlakatimiz avtomobil sanoatini rivojlantirish va diversifikatsiya qilishdagi muhim o‘rni qayd etildi.
So‘nggi 5 yil ichida kompaniya tomonidan 1,6 million dona avtomobil ishlab chiqarildi, O‘zbekiston “Chevrolet” brendi uchun AQShdan keyin ikkinchi yirik bozorga hamda Markaziy Osiyo va MDH bozorlarida sotuvlar bo‘yicha yetakchiga aylandi.
Ishlab chiqarish kooperatsiyasini yanada rivojlantirish, mahsulotlar turini kengaytirish va mahalliylashtirishni chuqurlashtirishga alohida e’tibor qaratildi.
Zamonaviy mashinasozlikda talab yuqori bo‘lgan yangi texnologiyalar va xomashyo resurslari sohasida qo‘shma loyihalarni amalga oshirish istiqbollari muhokama qilindi.
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashington shahriga tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida 6 noyabr kuni AQSh Xalqaro moliyaviy taraqqiyot korporatsiyasi (DFC) bosh direktori Ben Blekni qabul qildi.
DFC – AQShning milliy rivojlanish instituti bo‘lib, rivojlanayotgan mamlakatlarda infratuzilma va sanoat loyihalarini amalga oshirish uchun xususiy kapitalni safarbar qilish bilan shug‘ullanadi.
Uchrashuvda oliy darajadagi faol muloqotlar va savdo-investitsiyaviy hamkorlik kengayib borayotgani mamnuniyat bilan qayd etildi. Energetika, muhim minerallar, moliya, transport, qishloq xo‘jaligi va AT sohalarida yirik qo‘shma tashabbuslar ishlab chiqilmoqda.
Amaliy sheriklikni chuqurlashtirishga alohida e’tibor qaratildi. Ustuvor loyihalarni moliyalashtirish uchun qo‘shma investitsiya platformasini yaratishni jadallashtirish, kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, Toshkent shahrida korporatsiyaning mintaqaviy ofisini ochish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar ko‘rib chiqildi.
Davlatimiz rahbari korporatsiyaning infratuzilma loyihalarini amalga oshirishda davlat-xususiy sheriklik asosida ishtirok etishi muhimligini ta’kidladi.
Don va dukkakli don ekinlari yetishtirishda qaysi hudud yetakchi hududlar e’lon qilindi.
Milliy statistika qo‘mitasining dastlabki ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning yanvar–sentyabr oylarida respublikadagi barcha toifadagi xo‘jaliklar tomonidan 8,4 mln tonna don va dukkakli don ekinlari yetishtirilgan.
Bu ko‘rsatkich 2024 yilning mos davriga nisbatan 11,2 foizga o‘sgan.
Hududlar kesimida yetishtirilgan don va dukkakli don ekinlari hajmi quyidagicha:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi – 255 146 tonna
Andijon viloyati – 655 594 tonna
Buxoro viloyati – 632 399 tonna
Jizzax viloyati – 709 198 tonna
Qashqadaryo viloyati – 880 946 tonna
Navoiy viloyati – 285 428 tonna
Namangan viloyati – 629 974 tonna
Samarqand viloyati – 859 133 tonna
Surxondaryo viloyati – 826 549 tonna
Sirdaryo viloyati – 534 560 tonna
Toshkent viloyati – 603 807 tonna
Farg‘ona viloyati – 956 263 tonna
Xorazm viloyati – 577 818 tonna.
Avval 9 oyda 9,9 mln tonna sabzavot yetishtirilgani ma’lum qilingandi.
-
Jamiyat4 days agoIsitish mavsumida ehtiyojmand oilalarga bir martalik yordam puli berilishi boshlandi
-
Jamiyat4 days agoBekobodda iste’molga yaroqsiz yog‘ ishlab chiqarish sexi aniqlandi
-
Iqtisodiyot3 days agoPokiston bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri moliyaviy operatsiyalar yo‘lga qo‘yiladi
-
Dunyodan5 days agoMeksikadagi fojiali olovda 22 kishi halok bo’ldi
-
Sport2 days agoDevid Bekhem ritsar unvonini oldi
-
Dunyodan2 days agoBritaniyaning eng boy odami 85 yoshida vafot etadi
-
Iqtisodiyot1 day agoO‘zbekiston sentabrda dunyoda oltin sotgan yagona davlat bo‘ldi
-
Dunyodan2 days agoDik Cheyining o’limi milliy yo’qotish, deydi Jorj V. Bush