Iqtisodiyot
2 yilda 2 barobar o‘sish. Nega oltin narxi keskin qimmatlab boryapti?
Oltin narxi tarixda birinchi marta bir unsiya uchun 4000 dollardan oshdi. Qimmatbaho metallga bo‘lgan talabning o‘sishi bir qator omillar ta’sirida yuz beryapti. Xususan, jahon savdosida noaniqliklar, AQSh Federal rezerv tizimi mustaqilligi atrofida xavotirlar va Qo‘shma Shtatlarning fiskal barqarorligiga doir shubhalar kuchaygan. Oltin yil boshidan beri 50 foizdan ko‘proqqa qimmatlashdi. Tahlilchilar bu tendensiya keyingi yillarda ham davom etishini prognoz qilyapti.
Oltin narxi tarixda ilk bor bir unsiya uchun 4 ming dollardan oshdi. Narxlarning keskin qimmatlashishi AQSh iqtisodiyotidagi muammolar va hukumatning moliyaviy inqirozga yaqinlashgani haqidagi xavotirlar fonida yuz beryapti, deya yozadi Bloomberg.
Bundan ikki yil avval oltin 2 ming dollardan past narxda sotilardi. Ayni paytda esa qimmatbaho metallning daromadliligi asr boshidan beri hisoblaganda aksiyalar daromadliligidan ham oshib ketdi. Oltin narxi yil boshidan beri 50 foizdan ko‘proqqa qimmatlashdi. Bunga jahon savdosidagi noaniqliklar, AQSh Federal rezerv tizimi mustaqilligi atrofidagi xavotirlar va mamlakatning fiskal barqarorligiga doir shubhalar sabab bo‘lyapti. Geosiyosiy tangliklarning kuchayishi ham xavfsiz aktivlarga talabni oshirdi, markaziy banklar qimmatbaho metallni yuqori sur’atlarda xarid qilishda davom etyapti.
Vashingtondagilarning hukumat mablag‘lari bilan bog‘liq kelishmovchiliklari fonida investorlar bozor zarbalaridan himoya izlay boshladi va oltin rallisi yanada kuchaydi. Federal rezervning pul-kredit siyosatini yumshatish davri boshlanishi ham oltin uchun ijobiy omil bo‘ldi. Foizlar pastlaganda, obligatsiyalar va bank omonatlari kabi aktivlardan olinadigan foyda kamayadi. Shunda investorlar daromad keltirmaydigan, lekin ishonchli aktiv – oltinni afzal ko‘ra boshlaydi. Shuningdek, foiz stavkalari past bo‘lsa, dollarning qiymati boshqa valutalarga nisbatan tushadi. Oltin esa dollarda baholanadi, shuning uchun dollar arzonlashganda oltin xorijiy investorlar uchun yanada jozibador bo‘ladi. Pul-kredit siyosatini yumshatish odatda iqtisodga ko‘proq pul kiritadi, bu esa inflatsiyani kuchaytirishi mumkin. Oltin an’anaviy tarzda inflatsiyadan himoya vositasi sifatida ko‘riladi. Shu bois investorlar oltin narxiga bog‘langan fond aksiyalariga sarmoya kiritishni kuchaytirgan va sentabr oyida so‘nggi uch yildagi eng katta investitsiya oqimi kuzatildi.
«4 ming dollarlik chegaraning bosib o‘tilishi faqat qo‘rquv emas, balki kapitalni qayta taqsimlash jarayonini ham bildiradi. Iqtisodiy ma’lumotlar to‘xtab qolgan, foiz stavkalari pasayishi kutilyapti, real daromadlar kamayyapti, aksiyalar esa haddan ortiq baholangan. Markaziy banklar bu rallining asosini yaratdi, ammo endi uni chakana investorlar va ETF’lar davom ettiryapti», deydi Saxo Capital Markets strategi Charu Chanana.
Odatda oltin narxining keskin o‘sishi iqtisodiy yoki siyosiy bosimlar bilan bog‘liq bo‘ladi. Masalan, global moliyaviy inqirozdan keyin qimmatbaho metall 1 000 dollarga, pandemiya davrida 2 000 dollarga, joriy yilning martida Tramp ma’muriyatining radikal boj siyosati fonida 3 000 dollarga chiqqandi. Hozirda esa narxlar 4000 dollardan oshdi. Bu jarayon AQSh prezidenti Donald Trampning Federal rezervga bosimi, xususan, tashkilot rahbari Jyerom Pauellga nisbatan tahdidlar va gubernator Liza Kukni lavozimidan olish harakati ortidan yuz beryapti. Agar Federal rezerv siyosiy bosim ostida stavkalarni pasaytirsa va inflatsiya kuchaysa, bu oltin uchun «ideal» sharoit yaratadi.
Oltin 1970 yillardagi kabi eng yaxshi yillik natijasiga yaqinlashyapti. O‘sha paytlarda inflatsiya tezlashishi va oltin standarti bekor qilinishi tufayli tilla narxi 15 baravar oshgandi. Prezident Richard Nikson Federal rezervni stavkalarni pasaytirishga majburlagan. Natijada markaziy bank o‘z mustaqilligini saqlay olmagan va siyosiy sabablar bilan inflatsiyani nazoratdan chiqarib yuboradi.
«Investorlar oltinni sotib olayotganining sababi — uning diversifikatsiya imkoniyatlaridadir. Bu tendensiya endigina boshlanmoqda, oltin asta-sekin oqilona investitsiya portfeli tarkibining ajralmas qismiga aylanadi», – deydi GSFM investitsiya maslahatchisi Stiven Miller. U oltin narxi kelasi yil o‘rtalariga borib 4500 dollarga yetishini taxmin qilgan.
Financial Times’ning yozishicha, milliarder Rey Dalio oltin dollar uchun xavfsizroq muqobil ekanini aytib, uni portfellar uchun «a’lo darajadagi diversifikator» deb atagan.
So‘nggi yillardagi o‘sish tendensiyasining yana bir asosiy omili — markaziy banklarning rekord darajadagi xaridlari bo‘lgan. Markaziy banklar o‘z zaxiralarini AQSh dollaridan diversifikatsiya qilish uchun har yili qariyb 1 000 tonna oltin sotib olishyapti.
Goldman Sachs ham joriy haftada 2026 yil dekabr uchun oltin narxi prognozini 4 300 dollardan 4 900 dollarga ko‘tardi.
Eng ko‘p oltin zaxirasiga ega davlatlar
2025 yilning iyun oyi yakunlari bo‘yicha keltirilgan ma’lumotlariga ko‘ra, oltin zaxiralari hajmi bo‘yicha kuchli o‘nlikka kirgan davlatlar ro‘yxati quyidagicha:
1. AQSh – 8133 tonna;
2. Germaniya – 3 350 tonna;
3. Italiya – 2452 tonna;
4. Fransiya – 2437 tonna;
5. Rossiya – 2330 tonna;
6. Xitoy – 2299 tonna;
7. Shveytsariya – 1040 tonna;
8. Hindiston – 880 tonna;
9. Yaponiya – 846 tonna;
10. Turkiya – 635 tonna.
O‘zbekiston va AQSh uran, mis, volfram, molibden va grafit qazib olish hamda chuqur qayta ishlashni rivojlantiradi. Bu haqda prezident Shavkat Mirziyoyev Amerika ishbilarmon doiralari bilan kechgan uchrashuvda ma’lum qildi. Yangi loyihalarga DFC korporatsiyasi va AQSh Eksimbanki jalb qilinishi kutilmoqda.
Foto: Prezident matbuot xizmati
Vashington shahriga amaliy tashrifning ishbilarmonlik dasturi yakunida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQShning yetakchi kompaniyalari, investitsiya fondlari va moliya institutlari vakillari bilan uchrashuv o‘tkazdi.
Tadbirda AQSh savdo vaziri Hovard Latnik, prezidentning maxsus yordamchisi Rikki Gil, prezidentning maxsus vakili Paolo Zampolli, qishloq xo‘jaligi vaziri o‘rinbosari Stiven Vaden, shuningdek, Amerika – O‘zbekiston savdo palatasi rahbarlari, Traxys, FLSmidth, McKinsey, Meta, Google, Amazon, Boeing, Air Producs, Axiom Space, Cove Capital, Freeport-McMoRan, Orion CMC, Cargill Cotton, John Deere, Honeywell, Valmont Industries, Flowserve Corporation kabi yirik korporatsiya va kompaniyalarning yuqori darajadagi menejerlari ishtirok etdi.
Uchrashuv avvalida Shavkat Mirziyoyev so‘nggi 8 yil ichida AQSh bilan tovar ayirboshlash hajmi 4 barobar oshgani, O‘zbekistonda AQShning 300 dan ortiq kompaniyasi muvaffaqiyatli faoliyat yuritayotganini ta’kidladi.
Prezident hamkorlikning bugungi darajasi birgalikdagi ishlarga keng istiqbol ochadigan yangi bosqichning boshlanishi ekanini alohida ta’kidladi. AQSh prezidenti Donald Tramp bilan bo‘lajak uchrashuvda iqtisodiy hamkorlikning aniq yo‘nalishlari va yangi qo‘shma tashabbuslar muhokama qilinishi qayd etildi.
Davlat rahbari o‘z nutqida ikki mamlakat o‘rtasidagi strategik sheriklikning ustuvor yo‘nalishlarini ko‘rsatib o‘tdi.
2030 yilga borib O‘zbekistonda 18-20 gigavattlik qayta tiklanuvchi quvvatlarga ega yangi energetika tizimi yaratiladi, elektr energiyasining yarmidan ko‘pi quyosh va shamol energiyasi hisobidan ishlab chiqariladi.
Shu ma’noda, O‘zbekiston va AQSh uran, mis, volfram, molibden va grafit qazib olish hamda chuqur qayta ishlashni rivojlantiradi. Ishonchli yetkazib berish zanjirlarini yaratish va AQShning ilg‘or qayta ishlash texnologiyalarini joriy etish rejalashtirilgan.
Bundan tashqari, avtomobil va temir yo‘llar, terminallar va aeroportlarni modernizatsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli dastur amalga oshirilmoqda. 2030 yilgacha transport infratuzilmasini rivojlantirishga 12 milliard dollardan ziyod mablag‘ yo‘naltirish rejalashtirilgan.
AQShning Google, Meta, NVIDIA kompaniyalari bilan raqamli hamkorlik kengaymoqda. Apple Pay va Google Pay to‘lov tizimlarini joriy etish, Raqamli akademiya va startap-xablar tarmog‘ini yaratish shular jumlasidan.
Bunday loyihalarni ilgari surish va moliyaviy qo‘llab-quvvatlash uchun DFC korporatsiyasi hamda AQSh Eksimbanki jalb qilinishi aytildi.
Yakunda O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQSh kompaniyalarining investitsiya tashabbuslarini shaxsan qo‘llab-quvvatlashga tayyorligini bildirib, O‘zbekiston xorijiy investorlar uchun ishonchli hamkor va muvaffaqiyat kafolati bo‘lib qolishini ta’kidladi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev va AQSh savdo vaziri Hovard Latnik o‘rtasidagi uchrashuvda qishloq xo‘jaligi sohasidagi hamkorlikka alohida e’tibor qaratildi. Ma’lum qilinishicha, AQShdan soya va paxta yetkazib berish, shuningdek, Amerikaning ilg‘or tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha dastlabki shartnomalar imzolangan.
Foto: Prezident matbuot xizmati
O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashingtonda Amerika Qo‘shma Shtatlari savdo vaziri Hovard Latnik bilan muzokara o‘tkazdi.
O‘zbekiston bilan AQSh o‘rtasidagi strategik sheriklik munosabatlarini yanada mustahkamlash, savdo va investitsiyaviy hamkorlikni faollashtirish, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida qo‘shma loyihalarni amalga oshirish masalalari ko‘rib chiqildi.
Prezident matbuot xizmatiga ko‘ra, keyingi yillarda tovar ayirboshlash hajmi 4 barobar ko‘payib, qariyb 1 milliard dollarga yetgan. O‘zbekistonda AQShning 300 dan ortiq kompaniyasi faoliyat yuritmoqda. Sanoat, qishloq xo‘jaligi, energetika va innovatsiya sohalarida qator yirik kooperatsiya loyihalari amalga oshirilmoqda.
Savdo aloqalarini mustahkamlash, hududlararo hamkorlikning samarali mexanizmlarini yaratish, shuningdek, Muvofiqlashtiruvchi kengash ta’sis etishdan ikki tomon ham manfaatdor ekani ta’kidlandi.
Qishloq xo‘jaligi sohasidagi hamkorlik masalalariga alohida e’tibor qaratildi. AQShdan soya va paxta yetkazib berish, shuningdek, Amerikaning ilg‘or tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha dastlabki shartnomalar tuzilgan.
Muzokaralar yakunida qo‘shma loyihalarni qo‘llab-quvvatlash uchun investitsiya platformasini yaratish orqali amaliy hamkorlikni faollashtirishga kelishib olindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashington shahriga amaliy tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida “General Motors International” kompaniyasining global ijrochi direktori Shilpan Aminni qabul qildi.
Ushbu korporatsiya bilan uzoq muddatli hamkorlikni yanada kengaytirish masalalari ko‘rib chiqildi. “General Motors International” kompaniyasining mamlakatimiz avtomobil sanoatini rivojlantirish va diversifikatsiya qilishdagi muhim o‘rni qayd etildi.
So‘nggi 5 yil ichida kompaniya tomonidan 1,6 million dona avtomobil ishlab chiqarildi, O‘zbekiston “Chevrolet” brendi uchun AQShdan keyin ikkinchi yirik bozorga hamda Markaziy Osiyo va MDH bozorlarida sotuvlar bo‘yicha yetakchiga aylandi.
Ishlab chiqarish kooperatsiyasini yanada rivojlantirish, mahsulotlar turini kengaytirish va mahalliylashtirishni chuqurlashtirishga alohida e’tibor qaratildi.
Zamonaviy mashinasozlikda talab yuqori bo‘lgan yangi texnologiyalar va xomashyo resurslari sohasida qo‘shma loyihalarni amalga oshirish istiqbollari muhokama qilindi.
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashington shahriga tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida 6 noyabr kuni AQSh Xalqaro moliyaviy taraqqiyot korporatsiyasi (DFC) bosh direktori Ben Blekni qabul qildi.
DFC – AQShning milliy rivojlanish instituti bo‘lib, rivojlanayotgan mamlakatlarda infratuzilma va sanoat loyihalarini amalga oshirish uchun xususiy kapitalni safarbar qilish bilan shug‘ullanadi.
Uchrashuvda oliy darajadagi faol muloqotlar va savdo-investitsiyaviy hamkorlik kengayib borayotgani mamnuniyat bilan qayd etildi. Energetika, muhim minerallar, moliya, transport, qishloq xo‘jaligi va AT sohalarida yirik qo‘shma tashabbuslar ishlab chiqilmoqda.
Amaliy sheriklikni chuqurlashtirishga alohida e’tibor qaratildi. Ustuvor loyihalarni moliyalashtirish uchun qo‘shma investitsiya platformasini yaratishni jadallashtirish, kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, Toshkent shahrida korporatsiyaning mintaqaviy ofisini ochish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar ko‘rib chiqildi.
Davlatimiz rahbari korporatsiyaning infratuzilma loyihalarini amalga oshirishda davlat-xususiy sheriklik asosida ishtirok etishi muhimligini ta’kidladi.
Don va dukkakli don ekinlari yetishtirishda qaysi hudud yetakchi hududlar e’lon qilindi.
Milliy statistika qo‘mitasining dastlabki ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning yanvar–sentyabr oylarida respublikadagi barcha toifadagi xo‘jaliklar tomonidan 8,4 mln tonna don va dukkakli don ekinlari yetishtirilgan.
Bu ko‘rsatkich 2024 yilning mos davriga nisbatan 11,2 foizga o‘sgan.
Hududlar kesimida yetishtirilgan don va dukkakli don ekinlari hajmi quyidagicha:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi – 255 146 tonna
Andijon viloyati – 655 594 tonna
Buxoro viloyati – 632 399 tonna
Jizzax viloyati – 709 198 tonna
Qashqadaryo viloyati – 880 946 tonna
Navoiy viloyati – 285 428 tonna
Namangan viloyati – 629 974 tonna
Samarqand viloyati – 859 133 tonna
Surxondaryo viloyati – 826 549 tonna
Sirdaryo viloyati – 534 560 tonna
Toshkent viloyati – 603 807 tonna
Farg‘ona viloyati – 956 263 tonna
Xorazm viloyati – 577 818 tonna.
Avval 9 oyda 9,9 mln tonna sabzavot yetishtirilgani ma’lum qilingandi.
O‘zbekiston va AQSh kritik minerallar sohasida hamkorlikni kengaytiradi
AQSh O‘zbekistonga paxta yetkazib beradi
Prezident Shavkat Mirziyoyev GM ijrochi direktori bilan ko‘rishdi: tafsilotlar
-
Jamiyat4 days agoIsitish mavsumida ehtiyojmand oilalarga bir martalik yordam puli berilishi boshlandi
-
Jamiyat4 days agoBekobodda iste’molga yaroqsiz yog‘ ishlab chiqarish sexi aniqlandi
-
Iqtisodiyot3 days agoPokiston bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri moliyaviy operatsiyalar yo‘lga qo‘yiladi
-
Dunyodan5 days agoMeksikadagi fojiali olovda 22 kishi halok bo’ldi
-
Sport2 days agoDevid Bekhem ritsar unvonini oldi
-
Dunyodan2 days agoBritaniyaning eng boy odami 85 yoshida vafot etadi
-
Iqtisodiyot1 day agoO‘zbekiston sentabrda dunyoda oltin sotgan yagona davlat bo‘ldi
-
Dunyodan2 days agoDik Cheyining o’limi milliy yo’qotish, deydi Jorj V. Bush