Siyosat
Turkiy davlatlar tashkiloti: tarix va bugun
Turkiy davlatlar yig‘ilishni tashkillashtirish tashabbusi bilan 1991-1992 yilda Turkiya Respublikasi chiqqan va 1992-yilda mazkur formatdagi birinchi sammit Anqara shahrida o‘tkazilgan.
Shundan so‘ng 1994-yilda Istanbulda, 1995-y. – Bishkekda, 1996-y. – Toshkentda, 1998-y. Ostonada, 2000-y. – Bokuda, 2001-y. – Istanbulda, 2006-y. – Antaliyada va 2009-y. – Naxichevanda shu kabi sammitlar bo‘lib o‘tdi.
Aynan Naxichevan shahrida bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda «Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashini tuzish to‘g‘risida»gi Naxichevan bitimi imzolanib, mazkur yig‘ilish formatidagi uchrashuvlar kengash shakliga aylantirildi.
2019-yil 14-sentyabrda O‘zbekiston Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashini tuzish to‘g‘risidagi Naxichevan bitimini ratifikatsiya qildi va bu tashkilotning to‘laqonli a’zosiga aylandi.
2021-yil 12-noyabr kuni Istanbul shahida mazkur kengashning 8-sammitida «Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashi» – «Turkiy davlatlar tashkiloti»ga aylantirildi.
Ayni paytda Turkiy davlatlar tashkilotiga a’zo va kuzatuvchi davlatlarning aholisi taxminan 150 million kishini tashkil etadi. Ular 4 million 200 ming kvadrat kilometrlik katta va muhim geosiyosiy hududda joylashgan. Tashkilotga a’zo davlatlarning jahon iqtisodiyotidagi o‘rni ham juda salmoqli hisoblanadi.
TDT Shtab-kvartirasi Istanbul shahrida joylashgan.
TDTning asosiy maqsadi – tashkilot ishtirokchilari (Ozarbayjon, Turkiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, O‘zbekiston) o‘rtasidagi har tomonlama hamkorlikni rivojlantirish.
Tashkilotning vazifalari
tomonlar o‘rtasida o‘zaro ishonch, do‘stlik va yaxshi qo‘shnichilik munosabatlarini mustahkamlash;
mintaqada va uning tashqarisida tinchlikni ta’minlash va xavfsizlikni mustahkamlash;
tashqi siyosat masalalari bo‘yicha umumiy pozitsiyalarni qabul qilish;
umumiy maqsadlarga taalluqli barcha sohalarda samarali mintaqaviy va ikki tomonlama hamkorlikni rivojlantirish;
a’zo davlatlar o‘rtasida savdo va investitsiyalar uchun qulay sharoitlar yaratish;
qonun ustuvorligini ta’minlash, samarali boshqaruv va inson huquqlarini himoya qilish masalalarini muhokama qilish;
fan, texnika, ta’lim va madaniyat sohalarida o‘zaro hamkorlikni kengaytirish;
ommaviy axborot vositalari bilan o‘zaro hamkorlikni va muloqotni rivojlantirish;
huquqiymasalalarbo‘yichaaxborotalmashinuvigako‘maklashish.
TDT – kuzatuvchilari: Vengriya (2018-yildan beri), Turkmaniston (2021-yildan beri).
Turkiy davlatlar tashkiliy tuzilmasi
Davlat rahbarlari kengashi – tashkilotning oliy organi bo‘lib o‘z faoliyatini muntazam uchrashuvlar shaklida amalga oshiradi va uning doirasida:
dolzarb xalqaro muammolarni hal etishda o‘zaro hamkorlik masalalarini muhokama qilinadi;
tashkilot doirasidagi hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari belgilanadi;
tashkilot faoliyati tahlil qilinadi.
Turkiy davlatlar tashkilotining navbatdagi Davlat rahbarlari kengashi majlisiga (sammitga) mezbonlik qiluvchi tomon keyingi shunday majlisga qadar Turkiy davlatlar tashkiloti raisi sanaladi. Hozirgi kunda tashkilot raisi – Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev hisoblanadi.
Tashqi ishlar vazirlari kengashi – o‘z vakolatlari doirasida:
tashkilotning joriy faoliyati masalalarini ko‘rib chiqadi;
Davlat rahbarlari kengashi majlislari doirasida muhokama qilish uchun eng dolzarb xalqaro muammolarni belgilaydi;
Kotibiyatning shtat jadvalini va moliyaviy hisobotini tasdiqlaydi.
Yuqori mansabdor shaxslar qo‘mitasi – har bir davlatdan kamida bitta vakildan iborat tarkibda tuziladi. Qo‘mita o‘z vakolatlari doirasida Kotibiyat faoliyatini muvofiqlashtiradi, Kotibiyat tomonidan ishlab chiqilgan hujjatlar loyihalarini Tashqi ishlar vazirlari kengashida tasdiqlash (qabul qilish)gacha ko‘rib chiqadi va tasdiqlaydi.
Oqsoqollar kengashi– Turkiy davlatlar tashkiloti huzurida doimiy faoliyat yurituvchi maslahat instituti hisoblanadi.Turkiy davlatlar tashkilotining maqsad va vazifalarini amalga oshirishga ko‘maklashish uchun Tomonlar tashkilotning doimiy boshqaruv organi bo‘lgan Kotibiyatni tashkil etadilar.
Kotibiyat o‘z vakolatlari doirasida:
Davlat rahbarlari kengashi, Tashqi ishlar vazirlari kengashi, Yuqori mansabdor shaxslar qo‘mitasi majlislarini, shuningdek, tashkilot shafeligida boshqa majlislarni o‘tkazish bo‘yicha zarur ma’muriy, tashkiliy va texnik choralarni ko‘radi; hujjatlar loyihalarini ishlab chiqadi;
hujjatlar arxivini tashkil etadi va yuritadi.
Shuningdek, 2022-yil 27-aprelda Turkiy davlatlar tashkilotining Konstitutsiyaviy sudlar kengashi tashkil qilindi.
Turkiy davlatlar tashkilotining o‘ziga xos jihatlaridan biri, Naxichevan bitimiga ko‘ra, tashkilotning ishchi tillari unga a’zo davlatlarning davlat tillari, ya’ni ozarbayjon, turk, qirg‘iz, qozoq, o‘zbek tili hisoblanadi.
Tashkilot faoliyatini jahon xalqlariga keng miqyosda yetkazish maqsadida ingliz tili ham ishchi til sifatida belgilangan.
Turkiy davlatlar tashkiloti sha’feligida quyidagi tashkilotlar o‘z faoliyatini yuritmoqda:
Xalqaro turkiy madaniyat tashkiloti (Turksoy – Shtab-kvartirasi Anqarada);
Turkiy tilli davlatlar parlament assambleyasi (TurkPA – Shtab-kvartirasi Bokuda);
Xalqaro turkiy Akademiya (Shtab-kvartirasi Ostonada);
Turkiy madaniyat va meros jamg‘armasi (Shtab-kvartirasi Bokuda);
Turkiy savdo-sanoat palatasi (Shtab-kvartirasi Istanbulda);
Turkiy investitsion jamg‘armasi (Shtab-kvartirasi Istanbulda).
Turkiy davlatlar tashkilotiga a’zolik xalqimizning tub manfaatlariga to‘la javob beradi. Yangi O‘zbekistonning tashqi siyosati chuqur o‘ylanganligi, pragmatik va aniq yechimlarga asoslanganligi, demoktarik ruhda fuqarolarning ehtiyoj va manfaatlariga javob berishi bilan xalqaro hamjamiyat e’tirofiga sazovor bo‘lmoqda.
Xususan, turkiy mamlakatlar bilan aloqalarni rivojlantirish Yangi O‘zbekiston tashqi siyosatining muhim jihati hisoblanadi. TDT bilan hamkorlikning faollashuvi yurtimiz uchun qo‘shni davlatlar bilan ham, mintaqadan tashqaridagi yangi hamkorlar bilan ham ko‘p tomonlama aloqalarni rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochadi.
Bu, o‘z navbatida, nafaqat o‘zaro iqtisodiy hamkorlikni kuchaytirishga, balki turkiy tillar, jumladan, o‘zbek tilining xalqaro maqomini yuksaltirishga xizmat qiladi. Tashkilot ishida doimiy a’zo sifatida ishtirok etish bizga xalqaro maydonda o‘z tashabbuslarimizni ilgari surish, shuningdek, mamlakatimizning turkiy-islomiy taraqqiyot markazlaridan biri sifatidagi jahondagi nufuzi va maqomini mustahkamlash uchun qo‘shimcha siyosiy-diplomatik resurslarni yaratadi.
2026 yildan boshlab O’zbekiston AQSh fuqarolari uchun vizasiz tizimni taqdim etadi. Buning evaziga Toshkent Vashington o’zbeklar uchun viza tartiblarini engillashtiradi degan umidda.
Komil Aramjonov, O’zbekiston Respublikasi ma’muriyati rahbarining maslahatchisi AQSh hukumatini O’zbekiston hukumatiga 10 yillik viza berishga chaqirdi. U bu taklifni X (ilgari Twitterda) postda yaratdi.
3-noyabr kuni Aramjonov Xga ko’ra, 2026 yildan boshlab AQSh fuqarolari uchun viza talablarini yo’q qilishini aytdi. Yangi qoidalarga ko’ra, amerikaliklar kirish kunidan boshlab 30 kungacha O’zbekistonga tashrif buyurishlari mumkin.
AQSh Davlat kotibining birinchi o’rinbosari Kristofer Libov postga javob qaytardi, O’zbekistonning viza erkinligini joriy etishga harakatini kutib oldi.
“Bu O’zbekistonning Amerika sayyohlik uchun ajoyib imkoniyatlarini ochadigan ajoyib yangilik”, deb yozadi Leyau.
Bunga javoban Aramjonov avvalgi yig’ilishida Kristofer Loyu va AQSh prezidentining janubiy va Markaziy Osiyo, Serxio Gol, amerikaliklar uchun vizani liberallashuv chiqarganligini ta’kidladi. Aramjonovning ta’kidlashicha, O’zbekiston Qo’shma Shtatlardan sayyohlar uchun ochiq.
Komil Aramjonov B1 / B2 vizasini bir yildan 10 yilgacha uzaytirish O’zbekiston-AQSh munosabatlarini yanada kuchaytirish yo’lidagi katta qadamdir.
27 oktyabr kuni Prezident Shavkat Mirziyoyev AQShning janubiy va Markaziy Osiyo bo’yicha maxsus prezident elchisi bo’lgan Serxio Gol kompaniyasining delegatsiyasini qabul qildi. AQShning birinchi o’rinbosari, Davlat kotibining birinchi o’rinbosari Kristofer Libov va boshqa rasmiylar ham ishtirok etishdi.
Joriy yilning may oyida prezident Mirziyoyev sayyohlar oqimini O’zbekistonga etkazish choralarini ko’rdi. Ijro buyrug’i chet el sayyohlari uchun kirish tartibini soddalashtirishga ham qo’ng’iroq qildi.
Xususan, prezident tashqi ishlar vazirligiga AQSh fuqarolari uchun 30 kunlik vizasiz dasturi bo’yicha takliflarni taqdim etdi. Shu bilan birga, O’zbekiston AQShga boradigan fuqarolar uchun viza talablariga rioya qilish uchun o’zaro choralarni ko’rishga umid qilmoqda.
Siyosat
O’zbekiston va AQSh eksport-import banki yirik loyihalar bo’yicha hamkorlikni chuqurlashtirishga rozi
Prezident Shavkat Mirziyoyev AQShning Eksport-import banki prezidenti Jon Jovanovich bilan 6-noyabr kuni Vashingtonda bo’lib o’tgan Vashingtonda va strategik tarmoqlar orqali moliyaviy hamkorlikni kengaytirish yo’llarini muhokama qilish uchun uchrashdi.
Muzokarada tomonlar energiya, tanqidiy minerallar, transport, qishloq xo’jaligi va axborot texnologiyalari sohalarida yirik loyihalarni moliyalashtirishga qaratilgan qo’shma dastur bo’yicha hamkorlik istiqbollarini ko’rib chiqdilar.
Prezident Mirziyoyev eksport-import bankining sug’urta, kafolatlar va kredit vositalari orqali chet ellik xo’jaliklarini qo’llab-quvvatlashda eksport-import bankining ahamiyati ta’kidladi. U O’zbekistonning modernizatsiya maqsadlariga muvofiq loyihalar agentligi bilan hamkorlikni chuqurlashtirishga tayyorligini ta’kidladi.
Uchrashuvning asosiy yo’nalishi O’zbekistonning aviakompaniyasini modernizatsiya qilish va Boeing samolyotlarini etkazib berishda ishtirok etayotgan eksport-import bankining imkoniyatlari yuzasidan edi. Ikkala tomon ham amaliy hamkorlikni davom ettirishga va uzoq muddatli sheriklik yo’l xaritasini davom ettirishga kelishib oldilar.
Uchrashuv yakunida, O’zbekistonning investitsiya, sanoat va savdo vazirligi ishtirokida qo’shma loyihalarni moliyalashtirish to’g’risida bitim imzolandi.
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 6 noyabr kuni Vashington shahriga amaliy tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida AQSh Eksport-import banki rahbari Jon Yovanovichni qabul qildi.
Eksimbank hukumatning rasmiy eksport-kredit agentligi bo‘lib, AQSh kompaniyalarining tashqi iqtisodiy faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi hamda ularga sug‘urta, kafolat va kredit vositalarini taqdim etadi.
Ushbu nufuzli institut bilan tayyorlangan qo‘shma dastur asosida energetika, muhim minerallar, transport, qishloq xo‘jaligi, AT va boshqa ustuvor yo‘nalishlardagi yirik loyihalarni moliyalashtirish bo‘yicha hamkorlikni kengaytirish istiqbollari ko‘rib chiqildi.
Eksimbankning mamlakatimiz aviaparkini modernizatsiya qilish va “Boeing” samolyotlarini yetkazib berishdagi ishtirokiga alohida e’tibor qaratildi. Amaliy hamkorlikni davom ettirish va Uzoq muddatli sheriklik rejasini ishlab chiqishga kelishib olindi.
Uchrashuv yakunida davlatimiz rahbari huzurida O‘zbekiston Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi hamda AQSh Eksimbanki o‘rtasida imzolangan Qo‘shma loyihalarni moliyalashtirish to‘g‘risidagi bitim almashildi.
Senator Jeyms Risch AQSh Kongressiga C5 + 1 formatidagi davlatlar bilan bog’liq bo’lgan davlatlar bilan bog’liq bo’lgan davlatlar bilan hamkorlikni olib tashlashga qaratilgan qonun loyihasi kiritilganligini ma’lum qildi.
5-noyabr kuni AQShning Markaziy Osiyodagi mamlakatlariga mustaqil bo’lishga va ularning kelajagini aniqlash qobiliyatiga ega bo’lgan C5 + 1 (Markaziy Osiyo + Amerika Qo’shma Shtatlari) ning 10 yilligi munosabati bilan respublikachi Riss.
“Bugun dunyo etakchilari bu erga juda qiyin mintaqalardan kelib chiqdilar. Siz katta kuchlar o’rtasidagi ulkan xalqdir. Bugungi kunda hamkorligimizni chuqurlashtirish va bu davlatlar o’zlarining taqdirlarini aniqlashga imkon beradi”, dedi senator.
Risch AQSh rus va xitoy ta’siriga alternativani ta’minlashga tayyor.
“Rossiya va tobora tajovuzkor Xitoy qo’shnilari hisobidan butun dunyoda milliy manfaatlarga ega bo’lish sifatida, AQSh Markaziy Osiyo mamlakatlarini bir-birlarining iqtisodiyotini ko’tarishda muvofiq sheriklar bilan ishlash uchun haqiqiy imkoniyat yaratadi.”
Shuningdek, senator, shuningdek, hisob-kitoblar parlamentga C5 + 1 formatidagi sheriklar bilan iqtisodiy hamkorlikni olib tashlash uchun to’siqlarni olib tashlashini e’lon qildi.
“Ushbu sa’y-harakatlarni qo’llab-quvvatlash uchun senator Stiv Deges, menejerlarim va men cheklangan to’siqlarni C5 + 1 sheriklari bilan iqtisodiy hamkorlikni olib tashlash uchun qonunni, shu jumladan Jekson-Vanikati bilan ta’minlash cheklovlarini bekor qilish.”
Risch ta’kidlashicha, C5 + 1 platformasining 10 yilligi munosabati bilan ushbu tashabbusni e’lon qilish, bu “ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlikning yangi va jadal rivojlanishi” ni nishonlashga qaratilgan.
C5 + 1 platformasi AQShni Markaziy Osiyoning besh mamlakati bilan bog’laydi: Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O’zbekiston. 2015 yilda tashkil etilgan, u siyosiy, iqtisodiy va mintaqaviy hamkorlikning shakli bo’lib xizmat qiladi. Keyingi C5 + 1 sammiti Vashingtonda 6-noyabr kuni bo’lib o’tadi.
1974 yildagi savdo-iqtisodiy faoliyatiga kiritilgan Jekson-Vanikati, Jekson-Valikati bilan tanishtirgan mamlakatlar aholisiga yoki inson huquqlarini buzgan davlatlar bilan savdo cheklovlarini cheklaydi. Cheklovlar import qilinadigan tovarlar bo’yicha majburiyat va yig’imlar, shuningdek davlat krediti va kredit kafolatlarini taqiqlashni o’z ichiga oladi.
Sovet Ittifoqi qulaganidan keyin ushbu tuzatishlar avtomatik ravishda MDH mamlakatlariga qo’llaniladi. Keyinchalik AQSh bir necha davlatlar qamrovi, jumladan Rossiya, Ukraina, Qirg’iziston, Armaniston, Latviya, Litva va Estoniya. Biroq, Qozog’iston, Tojikiston, Turkmaniston va O’zbekiston kabi Markaziy Osiyoning aksariyat mamlakatlari cheklovlarga duchor bo’lishadi.
Siyosat
AQSh logistika kompaniyasi O’zbekistonga ofis ochishni va investitsiya qilishni rejalashtirmoqda
Ushbu idoralar AQSh bozorida yuk tashish va boshqa yuk tashish xizmatlarini taqdim etadilar.
Raqamli texnologiyalar vazirligining hisobotiga ko’ra, AQShning bir nechta texnologiya kompaniyalari O’zbekistonda filiallarni ochishni rejalashtirmoqda.
Raqamli texnologiyalar vaziri Sherzod Shermatov o’z tashrifi davomida AQSh sheriklari bilan bir qator uchrashuvlar o’tkazdi. Xususan, biz logistika asarlari va ishchi kuchi mashg’ulotlarida “Danilo Tos”, “Volis” xolding asoschilaridan iborat.
Ikkala tomon ham O’zbekistondagi zamonaviy logistika ekslayapti ekotizimini qurish imkoniyatini aniqladilar. Kompaniya Axborot markazi doirasida operatsiya markazini ochishni va transport vositasini jo’natish, xodimlarni kuzatish, xodimlarni yollash va xavfsizlikni boshqarish kabi ofis xizmatlarini taqdim etishni rejalashtirmoqda.
Dastlabki bosqichda markazda 200 tagacha kengaytirish rejalashtirilgan 50 ish o’rinlari yaratiladi. Kompaniya, shuningdek, O’zbekistondagi texnik yordam va dasturiy ta’minotni ishlab chiqish kabi sohalarda o’z faoliyatini kengaytirishni rejalashtirmoqda.
Bundan tashqari, Virusilius logistika, sotish, kadrlar va kadrlar va inson resurslarida o’quv dasturlarini amalga oshirishni rejalashtirmoqda. Ikkala tomon ham O’zbekiston, Serbiya va AQSh o’rtasidagi logistika sohasidagi hamkorlikni mustahkamlash imkoniyatlarini ta’kidladilar.
Shundan so’ng, janob Shermatov IT-park vakillari bilan birgalikda Amerika-Moldova logistika va transport (ko’chma) bilan uchrashdi. Uchrashuvda O’zbekistonda transport operatsiyalari markazini tashkil etish loyihasi muhokama qilindi.
Kelajak markazi AQShda faoliyat yuritayotgan Moldovaning, shu jumladan Nova Lins, C1 menejmenti, kargroslar va forumli logistika kompaniyalariga buxgalteriya hisobi, etkazib berish, ularga rioya qilish xizmatlarini taqdim etadi. 400 tagacha odamdan foydalanish kutilmoqda.
Moltalt o’zining raqamli transport echimlariga, o’quv dasturlarini va hatto stakanlarni stalatsiyalarga sarflashga sarflashga tayyorligini bildirdi. Bu o’zbekistonlik boshlang’ichlarning innovatsion o’zgarishlarini AQSh ekotizimiga birlashtirishga yordam beradi.
O‘zbekiston va AQSh kritik minerallar sohasida hamkorlikni kengaytiradi
AQSh O‘zbekistonga paxta yetkazib beradi
Prezident Shavkat Mirziyoyev GM ijrochi direktori bilan ko‘rishdi: tafsilotlar
-
Jamiyat4 days agoIsitish mavsumida ehtiyojmand oilalarga bir martalik yordam puli berilishi boshlandi
-
Jamiyat4 days agoBekobodda iste’molga yaroqsiz yog‘ ishlab chiqarish sexi aniqlandi
-
Iqtisodiyot3 days agoPokiston bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri moliyaviy operatsiyalar yo‘lga qo‘yiladi
-
Dunyodan5 days agoMeksikadagi fojiali olovda 22 kishi halok bo’ldi
-
Sport2 days agoDevid Bekhem ritsar unvonini oldi
-
Dunyodan2 days agoBritaniyaning eng boy odami 85 yoshida vafot etadi
-
Iqtisodiyot1 day agoO‘zbekiston sentabrda dunyoda oltin sotgan yagona davlat bo‘ldi
-
Dunyodan2 days agoDik Cheyining o’limi milliy yo’qotish, deydi Jorj V. Bush