Siyosat
Markaziy Osiyo va Xitoy abadiy do’stlik va hamkorlik to’g’risida muhim shartnoma imzoladilar
Ikkinchi “Markaziy Osiyo-Xitoy” sammiti Ostona shahrida bo’lib o’tgan sammiti Ostona deklaratsiyasi va abadiy hayot, do’stlik va hamkorlik shartnomasini imzoladi. Bundan tashqari, hukumatlararo va idoralararo hujjatlarning katta paketlari qabul qilindi.
17 iyun kuni O’zbekiston prezidenti Shabkat Mirziyoyev Qozog’iston poytaxti Ostona shahrida bo’lib o’tgan sammitda ishtirok etdi.
Sammit Qozog’iston prezidenti Kasim Jommat Tokayev olib borildi va unda Xitoy Prezidenti Sdi Jinpin, Qirg’iziston prezidenti Sadi Japarov, Tojikiston Prezidenti Emomali Ramon va Turkmaniston Prezidenti Serdar Berdimhamedov ishtirok etdi.
Kun tartibiga muvofiq Sammit ishtirokchilari Xitoy va Markaziy Osiyo mamlakatlari o’rtasida shoshilinch xalqaro va mintaqaviy muammolar bilan birgalikda o’zaro manfaatli hamkorlikni kengaytirish istiqbollari muhokama qilindi.
Prezident Mirziyoev o’z so’zlariga ko’ra, Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan do’stlik va hamkorlikni mustahkamlashda va mintaqaning barqaror rivojlanishini ta’kidladi va aniq loyihalar va dasturlarni amalga oshirish orqali mintaqaning barqaror rivojlanishini ta’kidladi.
“Bir tomondan, biz Markaziy Osiyoda chuqur o’zgarishlar amalga oshirilayotganini boshqa tomondan, qo’shnilar bilan do’stona munosabatlar va Kamar va yo’l tashabbuslarini targ’ib qilish, ushbu hamkorlikka yordam berishga qaratilgan.
Keyin prezident Mirziyoyev mintaqaviy hamkorlikni yanada rivojlantirish uchun o’z qarashlarini baham ko’rdi.
“Xalqaro mojarolardan foydalanish va nizolarni hal qilish uchun kuch ishlatish aniqlanmaydi va qabul qilinmaydi”, dedi u. “Barcha kelishmovchiliklar faqat suverenitet, xalqaro huquq va BMT Nizomiga bo’lgan hurmat asosida muzokaralar stoliga diplomatik harakatlar orqali hal qilinishi kerak.”
Prezident Xitoy bilan savdo, investitsiya va texnik hamkorlik Markaziy Osiyoning barcha mamlakatlarida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish strategiyasini amalga oshirishda kuchli omil bo’lib xizmat qilmoqda.
U yangi iqtisodiy hamkorlik dasturini tezkor qabul qilishni va vazir o’rinbosari lavozimida savdo-sotiq va investitsiyalar bo’yicha mintaqalararo kengashni tashkil etishni taklif qildi. O’zbekiston ushbu yil oxiriga qadar Kengashning birinchi yig’ilishini o’tkazishga tayyorligini bildirdi.
Savdoni rivojlantirish uchun Prezident Mirziyoyev “Raqamli makon va marshrut” tashabbusi doirasida “Raqamli makon va marshrut” doirasida ko’p tomonlama savdo maydonchasini ishga tushirishni taklif qildi.
Shuningdek, u xitoylik talablarga muvofiq eksport tovarlarini sertifikatlash uchun viloyat sanoat standartlashtirish va sertifikatlashtirish markazini tasdiqlash va Toshkentda sertifikatlashtirish markazini tashkil etishga chaqirgan taqdirda, qoidalar va standartlarni uyg’unlashtirish zarurligini ta’kidladi.
O’zbekiston rahbarlari keng ko’lamli mintaqaviy loyihalarni qo’llab-quvvatlash uchun samarali moliyaviy mahsulotlarni amalga oshirish muhimligini ta’kidladilar.
“Bugungi xalqaro mexanizmlar muhim rol o’ynayotganda, ular mintaqaning investitsiya ehtiyojlarini to’liq qondirmaydilar. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko’ra, Markaziy Osiyodagi infratuzilmaning infratuzilmasi uchun o’nlab milliard dollarga etishi rejalashtirilgan”, dedi u.
Shu nuqtai nazardan, u “Markaziy Osiyo-Xitoy” taraqqiyot jamg’armasini tashkil etish infratuzilmasi tashabbuslarini ilgari surish uchun amaliy maydon sifatida qabul qilinganligini taklif qildi.
Markaziy Osiyo va Xitoy o’rtasida transport ulanishini kuchaytirish yana bir muhim ustuvor vazifa deb topildi.
Evrosiyo bo’ylab rivojlanayotgan transport va transport tarmoqlarining muhim elementi sifatida “Xitoy-Qirg’iziston-O’zbekiston” temir yo’lining doimiy qurilishi ta’kidlandi. Shu bilan birga, O’tkazilgan temir yo’l loyihasining amalga oshirilishi yanada kengroq imkoniyatlarni ochishi mumkin edi.
“Biz transport agentliklarini dala tadqiqotlarini o’tkazishga, logistika infratuzilmasini modernizatsiya qilishni o’rganamiz va yuk tashish infratuzilmasini modernizatsiya qilishni o’rganamiz va biz ham muqobil yo’laklar orqali yuk tashish infratuzilmasini o’rganing va biz bir guruh mutaxassislarni tashkil etishimiz kerak”, deb taklif qildi Prezident.
Iqlim o’zgarishi natijasida tahdidni barqaror rivojlantirishga qaratilgan, Prezident 2030 yilgacha “Yashil” rivojlanish dasturini qabul qilishni taklif qildi. Shuningdek, atrof-muhitni qayta tiklash va buzilgan erlarni tiklash, qurg’oqchilik va cho’l hududlarida bioekologik barqarorlikni kuchaytirishga chaqirdi.
“Men sun’iy razvedka va raqamli texnologiyalar sohasida hamkorlik qilish uchun imkoniyatlarni yoritmoqchiman. Bu bugungi milliy iqtisodiyotda uzoq muddatli o’sish va raqobatbardoshlik uchun asosiy omillar”, dedi Prezidentimiz.
Iqtisodiy hamkorlik uchun moslashuvchan raqamli infratuzilmani yaratish uchun u Integratsiyalashgan ma’lumotni qayta ishlash markazlari va bank tarmoqlarini yaratishni taklif qildi va asosiy energiya va transport yo’nalishlarini kesib o’tadigan Markaziy Osiyo va Xitoyning optik tolali aloqa liniyalarini qurishni taklif qildi.
“Bizning o’rtoqlarimizning madaniyatimizni yanada ko’proq jalb qilish va o’zimizning madaniyatimizni olib kelish istagi bizning qimmatbaho xazinamizdir. O’zaro tashriflarni engillashtiradigan va o’zaro tashriflarni yumshatish bo’yicha yangi tashabbuslar va madaniy insonparvarlik dasturlari ushbu munosabatlarni aniq qo’llab-quvvatlashga qaratilgan”, dedi prezident.
Ushbu hamkorlikni yanada mustahkamlash uchun u “Ipak yo’li madaniy merosi” nomli yagona raqamli portalni yaratishni taklif qildi. Bu Markaziy Osiyo va Xitoyning tarixiy va madaniy aktivlarini, uni tadqiqotchilar, talabalar, sayyohlar va ijodiy sanoat vakillari bilan birlashtirmoqda.
Shuningdek, u kasb-hunar ta’limi bo’yicha hamkorlik dasturi, Kasb-hunar ta’limi forumi, universitetni tuzatish forumi va akademiya ilmiy markazlari va ilmiy markazlari konferentsiyalari orqali qo’shma fan va ta’lim platformasini rivojlantirish muhimligini ta’kidladi.
Xavfsizlik bo’yicha hamkorlik bizning ustuvor vazifalaridan biri bo’lib qolmoqda. Shu munosabat bilan Prezident razvedka, ekstremizm, ekstremizm, giyohvand moddalar savdosiga qarshi kurash, noqonuniy migratsiya va kjerbermamga qarshi kurash va kibermamga qarshi kurashish o’rtasidagi ko’p tomonlama axborot komissiyasi va Xavfsizlik Kengashi o’rtasida ko’p tomonlama axborot kengashini tashkil etish muhimligini ta’kidladi.
“Biz Afg’oniston muammosi bo’yicha xalqaro e’tiborning pasayishi haqida chuqur qayg’uramiz. Afg’oniston nafaqat bizning qo’shnimiz, balki umumiy tarixiy, madaniy va iqtisodiy kosmiksiyamizning ajralmas qismi”, dedi O’zbekiston prezidenti.
U o’zining to’plangan tajribasini Xitoy va Markaziy Osiyo mamlakatlari o’rtasidagi hamkorlikka yo’naltirdi va mamlakatlarni qayta qurishni qo’llab-quvvatlash va mintaqaviy jarayonlarga qo’shilishni qo’llab-quvvatlash uchun yuqori darajadagi guruhni yaratishni taklif qildi. O’zbekiston Afg’oniston vakillarining ishtirokini bildirdi va uchrashuvni Tamis shahrida o’tkazishga tayyor.
Xulosa qilib, Prezident Mirziyoev “Markaziy Osiyo-Xitoy” doirasidagi ochiq muloqot va amaliy va o’zaro manfaatli hamkorlikni qo’llab-quvvatlashini yana bir bor tasdiqladi.
Sammit yakunida Davlat rahbari Ostona deklaratsiyasi va abadiy hayot, do’stlik va hamkorlik shartnomasini imzoladi.
Hukumatlararo va idoralararo hujjatlarning katta paketlari ham qabul qilindi.
Sammit qashshoqlikni kamaytirish, cho’llanish, ta’lim va to’siqsiz savdoga qarshi kurashda hamkorlik qilish uchun platforma ochilishi bilan yakunlandi.