Mahalliy
«Navoiydan San-Fransiskoga…» – sun’iy intellekt bilan shug‘ullanayotgan o‘zbekistonlik hikoyasi
Bugungi kunda O‘zbekiston tashqarisida yashayotgan o‘zbeklar soni turli manbalarga ko‘ra, 5-7 millionni tashkil qiladi. Ular Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Turkmaniston, Eron, Turkiya, Janubiy Koreya va shu kabi boshqa ko‘plab davlatlarda yashaydi. Amerika Qo‘shma Shtatlarida ham so‘nggi yillarda o‘zbeklar soni sezilarli darajada ortib, hozirda taxminan 100 mingga yaqin vatandoshlarimiz bu davlatda istiqomat qilib kelishmoqda. O‘zbek diasporasi AQShda nafaqat iqtisodiy, balki ilmiy va madaniy jihatdan ham o‘z o‘rnini topib bormoqda. Ular orasida talabalar, olimlar, shifokorlar, huquqshunoslar, IT mutaxassislari, tadbirkorlar va boshqa turli soha vakillari bor.
Shunday yurtdoshlarimizdan biri – Nasim Nosirovdir. U Navoiy shahrida tug‘ilib, hozirda AQShning San-Fransisko shahrida o‘z ish faoliyatini olib bormoqda. «Xabar.uz» muxbiri bilan suhbatda u AQShdagi hayoti, ta’lim yo‘li va Silikon vodiysidagi ish tajribasi haqida so‘zlab berdi.
Ta’lim va ilk qadamlar
Nasim maktab ta’limini bir nechta mahalliy o‘quv muassasalarida olgan. 2014–2017 yillarda Navoiy davlat pedagogika instituti qoshidagi akademik litseyda o‘qigan. 2017-yili u Respublika fan olimpidasida faxrli birinchi o‘rinni egallab, bakalavr ta’limini Toshkent davlat yuridik universitetida davom ettirgan. Huquqshunoslik yo‘nalishida o‘qishiga qaramay, kompyuter va axborot texnologiyalariga yoshligidan qiziqqani bois texnologiya va huquq sohasi tutashgan – LegalTech, Lawtech yo‘nalishiga e’tibor qaratgan. Bu sohasidagi so‘nggi o‘zgarishlar va yangiliklarni doimiy kuzatib borgan. U o‘qish davrida do‘stlari bilan birgalikda bir nechta LegalTech loyihalarini amalga oshiradi va raqamlashtirish, sun’iy intellektni huquqshunoslik sohasiga tatbiq etish imkoniyatlari haqida bir qator maqolalar yozadi. O‘zbekistonda ilk bor tashkil etilgan «LegalTech Lab»ga birinchilardan bo‘lib a’zo bo‘ladi va uning faoliyatida yaqindan ishtirok etib keladi. Shuningdek, Nasim bir qancha davlat tashkilotlarida ham tajriba orttirishga ulgurgan. Ushbu tajribalar unga texnologiyalar bilan ishlash, yuridik amaliyotlarni avtomatlashtirish va innovatsion yechimlarni joriy etish borasida keyingi ishlariga turtki bo‘ldi. 2022-yilda «El-yurt umidi» jamg‘armasining stipendianti deb topildi. Garchi u tanlov g‘oliblaridan biri sifatida e’tirof etilgan bo‘lsada, mukofotni qabul qilmaslikka va chet elda o‘qib, o‘z malakasini oshirishga qaror qiladi.
AQSh sahifasi
2022-yil kuzida Nasim magistratura darajasini olish maqsadida AQShga yo‘l oldi. U o‘ndan ortiq universitetlarga qabul qilingan bo‘lsada, Illinoys universitetida o‘qishni tanlaydi. Uning bu universitetni tanlashida ham ramziy ma’no bor edi.
– Avvalo, mazkur ta’lim muassasasi texnologik paradigmalarni tubdan o‘zgartiradigan innovatorlarni yetishtirib chiqargan markaz ekanligi meni ajablantirgan, – deydi u. – O‘zining Mozaik va Netscape loyihalari orqali biz bilgan internetni shakllantirgan shaxslardan biri – Mark Andresson shu universitet bitiruvchisi bo‘lgan. YouTube, PayPal, Yelp, Mozilla, AMD, Tesla va Orakl kabi ilg‘or texnologik kompaniyalar asoschilari ham Illinoys universitetida o‘qigan. Shu va boshqa omillar mazkur qarorga kelishimga turtki bo‘ldi. Shuningdek, universitetdan deyarli barcha ta’lim xarajatlarimni qoplaydigan grantni qo‘lga kiritishim Illinoysni tanlashimga sabab bo‘ldi.
Chet eldagi hayot va ta’lim qanday kechdi?
– Birinchi bo‘lib Nyu-York shahriga kelib tushganman. U yerda do‘stlarim yashar edi. Oz muddat Nyu-Yorkda turib, turli diqqatga sazovor joylarni ko‘rish, AQShdagi yurtdoshlarimiz bilan tanishish imkoni bo‘ldi. Nyu-Yorkda bo‘lganimda moslashuv jarayoni juda oson kechgan. To‘g‘rirog‘i, boshqa davlatda, boshqa madaniyat ta’sirida yurganimni deyarli his qilmaganman. Universitetim Illinoys shtatidagi Urbana-Shampayn nomli kichik shaharchada joylashganligi bois u yerga ketishimga to‘g‘ri keldi. Haqiqiy «cultural shock» o‘sha yerda bo‘lgan. Avvalo, shaharcha tub aholisi asosan amerikaliklardan iborat bo‘lib, bizning mintaqadan kelgan insonlarni topish amri mahol edi. Bu yerning iqlimi va havosi ham O‘zbekistonga nisbatan ozgina sovuqroq bo‘lib, qish mavsumida harorat -25, -30 darajagacha tushib ketardi. Bir oz vaqt o‘tib, u yerda Ikromjon To‘xtasinov ismli inson bilan tanishdim – u Illinoys universitetida siyosatshunoslik yo‘nalishi bo‘yicha doktoranturada o‘qirdi. Ikromjon aka universitetdagi ta’lim jarayonimda va talabalik hayotimda ko‘p yordam bergan va o‘z tajribasidan maslahatlarni ayamagan. Shu bilan o‘qish davrida ko‘plab do‘stlar orttirdim. Iqlimga ham moslashib ketdim.
Illinoysda nafaqat biznes menejmenti va huquqiy masalalar bo‘yicha tajribamni kuchaytirdim, balki texnik bilimlarni ham chuqur o‘rganishga harakat qildim. U yerda texnologiya huquqi bo‘yicha huquq magistri (LL.M.) bilan bir qatorda Gies biznes maktabida biznes analitikasi va menejment bo‘yicha ikkinchi magistrlik darajasida o‘qidim. Aynan shu davrda sun’iy intellekt sohasiga qiziqishim yanada ortdi va bir nechta startaplarga qo‘shilib tajriba orttirdim. Biznes maktabdaligimda Luminous AI startapida ishlash imkoniga ega bo‘ldim. Bu loyiha sun’iy intellektga asoslanib, ko‘z kasalliklari (masalan, diabetik retinopatiya, glaukoma)ni erta aniqlash ustida ishlayotgan edi. Jamoa kichik bo‘lsada, sohada yuqori natijalarga erishib kelayotgandi va tajriba orttirish uchun juda yaxshi loyiha edi. Luminous’da mavjud sun’iy intellekt dasturi bilan bir qatorda ixcham tibbiy diagnostika qurilmasi prototipini ham ishlab chiqdik. Uni bir nechta klinkada sinovdan o‘tkazishga ham muvaffaq bo‘ldik. Shuningdek, har yili o‘tkaziladigan «Cozad New Venture Challenge» tanlovida ishtirok etib, AWARE mukofoti hamda «Commitment to Entrepreneurship» mukofotiga ham sazovor bo‘ldik.
Startaplardagi faoliyat
Magistraturadan keyin Kaliforniyaning San-Fransisko shahriga ko‘chib o‘tib, bir nechta startaplarda tajriba orttirdim. Ulardan biri hamyurtimiz, muvaffaqiyatli tadbirkor Akmal Payziyev asos solgan Numeo AI startapi edi. Do‘stim bilan bo‘lgan suhbatlarning birida u Akmal Payziyev Numeo AI loyihasini boshlagani, kuchli jamoa shakllantiryotgani haqida aytib qoldi. Bu startap kompaniya sun’iy intellekt orqali AQShdagi eng yirik sohalardan biri – logistika sohasida samaradorlikni oshirish ustida ishlayotgandi. Sun’iy intellektga kuchli qiziqishim tufayli ushbu jamoaga qo‘shilishga qaror qildim. Dastlab, Numeo AI kompaniyasida mijozlar bilan aloqalar, hamkorlik aloqalariga mas’ul bo‘lgan bo‘lsam, keyinchalik umumiy o‘sish, marketing strategiyasini yaratish va savdo ko‘rsatkichlarini oshirish bo‘yicha mas’uliyat zimmamga tushdi. Shuningdek, ish faoliyatim davomida qanday qilib mijozlar muammolarini aniqlash va unga yechim taklif qilish, biznesda prioritetlarni to‘g‘ri qo‘yish, investorlar va venchur kapital firmalari bilan qanday qilib aloqalar olib borish kabi ko‘plab bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ldim. Bu borada Numeo AI kompaniyasi yaxshi maktab bo‘lib xizmat qildi.
O‘rganilgan xulosalar
Stiv Jobsning mashhur gapi bor: «Odamlar yechimni ko‘rmagunicha o‘zi nima xohlashini bilishmaydi». Biroq ko‘plar bu jumlani mijoz bilan gaplashish shart emas, ular muammo haqida hech narsani tushunishmaydi deya noto‘g‘ri talqin qiladi. Aslida Stiv Jobs bu gapida muammoni emas, balki yechimni nazarda tutgan. Ya’ni mijozlar bilan muammo haqida gaplashish lozim, yechim to‘g‘risida emas. Turli startaplarda ishlash davomida shuni tushundimki, mijoz yoki potensial mijozlar bilan doimo muloqotda bo‘lish, ko‘proq ularni eshitish mahsulot yaratishdagi eng muhim bosqichdir. Bu kabi muloqotlar jarayoni (customer discovery) mijozning og‘riqli nuqtalarini aniqlash va unga mos yechimlar berish uchun juda zarur hisoblanadi. Ask holda, siz hech kimga kerak bo‘lmagan mahsulot yaratib qo‘yishingiz mumkin.
Startaplarda o‘rgangan yana bir muhim xulosam bu – tezlik. Muvafaqqiyatga erishishni maqsad qilgan har qanday startap dastlabki minimum mahsulotni (MVP – minimum viable product) tez qura olishi, ishga olish tezligi, qarorlar qabul qilish tezligi va uni tez ijro eta olishi juda zarur. Ayni paytda yirik korporatsiyalar va startap kompaniyalarning asosiy farqi ham shunda. Korporatsiyalardagi mavjud qaror qabul qilish tizimi va byurokratiya – innovatiyalar yaratilishini sekinlashtiradi. Shuningdek, jamoaning o‘zaro aloqalaridagi tezlik ham muvaffaqiyatning hal qiluvchi omillaridan biri.
Yana bir xulosam – startapning dastlabki kunlaridan uni sotib boshlashdir. Bu ko‘proq axborot texnologiyalari va dasturiy ta’minot bilan bog‘liq startaplarga tegishli bo‘lib, hatto mahsulot yaratilmasdan turib, uni sotishni boshlash kerak. Agar sotish ortga surilib, avval mukammal mahsulot yaratishga qaror qilinsa, ko‘p hollarda startap muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. Shu sabab, mijozlar uchun kichik bo‘lsada og‘riqli nuqtani (pain point) topish va unga yechimni sotish – startapdagi eng birinchi vazifalardan biridir. Kimdir sizning mahsulotingiz uchun pul to‘lashga tayyormi, demak bu loyiha vaqt sarflashingizga arziydi.
Keyingi rejalar
Startaplarda ishlash davomida to‘plagan bilim va tajribalarim bilan yangi loyihalar boshlaganman. Keyingi rejalarda ushbu loyihalarni yanada rivojlantirish maqsadidaman. O‘zim ko‘proq elektron va mexanik qurilmalar bilan ishlashga qiziqishim tufayli loyihalarimiz ham shu yo‘nalishda. Hozirda sun’iy intellekt asosida ishlovchi qurilmalar (wearables) ishlab chiqishga ixtisoslashgan «be.ai» loyihamiz mavjud. Sun’iy intellekt sohadasida innovatsiyalar asosan dasturiy ta’minot (software) yo‘nalishida amalga oshirilib, ushbu tizim ustiga quriladigan robototexnika, SIdan unumli foydalanish qurilmalari va boshqa interfeysilarga (hardware) yetarlicha e’tibor qaratilmayapti. Shuni hisobga olib, bu kabi jihozlarni ishlab chiqish bo‘yicha yangicha qurilmalar ustida ish olib boryapmiz. Ayni paytda bu loyiha R&D bosqichida bo‘lib, AQSh Patent va Savdo belgisi agentligi (USPTO)ga 3 ta patentimiz uchun arizalar kiritilgan va yaqin orada to‘liq tasdiqlanishini kutyapmiz.
Ikkinchi loyihamiz «Fraganus» – tijoriy maqsadda uchiriladigan dronlar uchun batareyalar, energiya ta’minot tizimlarini (BMS) yaratishga asoslangan. Asosan AQShdagi dronlar va uchuvchisiz havo vositalari (UAV – Unmanned Aerial Vehicle) ishlab chiqaruvchilari bilan ishlaymiz. Ofisimiz San Mateo shahrida joylashgan. Ushbu loyihamiz ham erta bosqichdagi startap bo‘lib, yaqin kelajakda faoliyatimizni yanada kengaytirish, to‘g‘ridan-to‘g‘ri dron va uchuvchisiz havo vositalarini ham ishlab chiqarish niyatidamiz.
Elbek Boymuradov suhbatlashdi
Mahalliy
Markaziy Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik dasturi doirasida tahlil markazlari mutaxassislarining 9-forumi o‘tkazildi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) xodimlari dekabr oyi boshida Urumchi shahrida Markaziy Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik dasturi doirasida tahlil markazlari mutaxassislarining 9-forumi (CAREC Think Tank Development Forum)da ishtirok etdi.
Unda asosiy e’tibor mintaqaviy hamkorlik, «yashil iqtisodiyot» va innovatsion moliyalashtirishni rivojlantirishga qaratildi. Forumning dastlabki sessiyalarida innovatsion moliyalashtirish modellari, «yashil bank» tashabbuslari, barqaror kreditlash tajribalari va iqlim moliyasi kabi mavzular tahlil qilindi. Muhokamalarda MHTI yetakchi mutaxassisi Nodira Jabborova ham faol ishtirok etdi va CAREC Tahlil markazlari tarmog‘i (CTTN) ni rivojlantirish bo‘yicha yangi tashabbuslarni bildirdi.
Shuningdek, Urumchi shahrida Tyan-Shan Markaziy Osiyo iqtisodiy hamkorlik forumi ham o‘tkazildi. U mintaqaviy iqtisodiy integratsiya, transport, savdo va investitsiya sohalarida aloqalarni rivojlantirishga bag‘ishlandi va hamkorlikning yangi yo‘nalishlari belgilandi. Markaziy Osiyo moliyaviy hamkorlik tadqiqot markazining ochilishi forumning muhim voqealaridan biri bo‘ldi. Ushbu yangi markaz a’zo davlatlar o‘rtasida moliyaviy hamkorlikni kengaytirishga xizmat qiladi.
Ma’lumot uchun, CAREC dasturi – bu mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish maqsadida ishlab chiqilgan dastur. Unda Afg‘oniston, Ozarbayjon, Xitoy, Gruziya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Mo‘g‘uliston, Pokiston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston ishtirok etadi. Dastur 1997 yilda Osiyo taraqqiyot banki tomonidan tashkil etilgan.
Mahalliy
Xalqaro integratsiya va global raqobat uchun til bilishning ahamiyati
Hozirgi zamon – chegaralar deyarli sezilmaydigan, ma’lumotlar bir lahzada butun dunyoga yetib boradigan va kecha yangilik bo‘lgan bilimlar esa bugun eskiga aylanib ketadigan tezkor davr hisoblanadi. Millatning taraqqiyoti, davlatning xalqaro sahnadagi obro‘si va jamiyatning intellektual salohiyati endilikda faqat ichki resurslar bilan emas, balki dunyo jarayonlarida faol qatnashish qobiliyati bilan baholanmoqda. Shu sababli chet tillari, ayniqsa ingliz tili, qo‘shimcha ko‘nikma bo‘lib qolmay, XXI asrdagi eng muhim “kalit”, global imkoniyatlar eshigini ochuvchi strategik vositaga aylandi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda chet tillarini o‘rganish davlat siyosatining eng ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylanayotgani bekorga emas. Prezident tashabbuslari tufayli maktabdan to oliy ta’limgacha, davlat xizmatidan to xususiy sektorgacha – butun tizimda til o‘rganishning yangi, zamonaviy ekotizimi yaratilmoqda. Bu jarayon nafaqat ta’lim sifatini o‘zgartirayapti, balki mamlakatning global dunyoga integratsiyasini ham tezlashtirib, yoshlarga keng imkoniyatlar eshigini ochayapti.
So‘nggi bir necha yilda O‘zbekistonda til o‘rganish haqiqiy umummilliy harakatga aylandi. Eng katta o‘zgarish esa xorijiy tillarga bo‘lgan jamiyatning talab va ehtiyoji keskin oshib bormoqda Bu esa kelajakning o‘zgarishlarga ochiq, global fikrlaydigan avlodni shakllanayotganligini ko‘rsatmoqda.
So‘nggi yillarda qabul qilingan qarorlar chet tillarini o‘qitishni butunlay yangi tizimga aylantirdi. Bugungi kunda O‘zbekistonda nafaqat ingliz tili, balki boshqa xorijiy tillarni o‘rganish keng qo‘llab-quvvatlanmoqda:
– xorijiy til bo‘yicha A2 va undan yuqori sertifikati bo‘lgan maktab bitiruvchilari texnikum, kollej va litseylarga o‘qishga kirishda chet tili fani bo‘yicha testdan ozod qilinadi va maksimal ball beriladi.
– “Yoshlar daftari”ga kiritilgan xorijiy til o‘rganmoqchi bo‘lgan yoshlarga 6 oygacha kursga qatnashi har oyda BHMning 4 baravarigacha pul beriladi.
– xorijiy tillar bo‘yicha kamida S1 sertifikatini olgan 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlarning testga kirish uchun to‘lagan pullari davlat hisobidan qaytarib beriladi.
– xorijiy tillar bo‘yicha B2 yoki undan yuqori darajadagi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega bo‘lgan abituriyentlar testdan ozod qilinadi va ularga maksimal ball beriladi.
– ta’lim muassasalarining kamida S1 darajadagi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega xorijiy tillar o‘qituvchilariga har oylik 50 foiz qo‘shimcha ustama to‘lanadi. Kamida S1 sertifikatini olgan o‘qituvchilarning testga kirish uchun to‘lagan pullari davlat hisobidan qaytarib beriladi va ular attestatsiyadan ozod qilinadi.
– milliy va xalqaro sertifikatga ega davlat xizmatchilari lavozim maoshiga 20 foizgacha qo‘shimcha ustama to‘lanadi.
– ommaviy axborot vositalarida kamida 1 yil asosiy ishi sifatida ishlab kelayotgan jurnalistlar va tahririyat xodimlari xorijiy tillar bo‘yicha V2 va undan yuqori natijani olsa ularga ikki turdagi imtiyoz: xorijiy tilni o‘rganish xarajatlari uchun BHMning 15 baravarigacha pul beriladi va imtihon topshirish uchun to‘langan pullar to‘liq qoplab beriladi.
– qishloq hududlarida xorijiy tillarni o‘qitishni tashkil etish uchun tadbirkorlarga 50 mln so‘mgacha mahalliy budjetdan bir martalik subsidiya beriladi.
Bugungi kunga qadar xalqaro imtihon tizimlaridan yuqori ball to‘plagan yoshlarga 80 mlrd 42 mln so‘m mablag‘ ajratish orqali 42 779 nafar yoshlarning imtihon topshirish xarajatlari to‘liq qoplab berilgan. Albatta, bu kabi yaratilgan imkoniyatlar va berilgan imtiyozlar o‘z natijasini bermay qolmaydi.
Xususan, 2024-yilda birgina IELTS imtihonidan 5,5 va undan yuqori ball olgan yoshlar soni 2020-yilga nisbatan 5 baravarga, 7–8 ball (C1 daraja)ni qo‘lga kiritganlar 7,4 baravarga, 8,5–9 ball (C2 daraja) ga erishganlar esa 23,7 baravarga oshganligi kuzatilgan.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda xorijiy tillarni o‘rganish shunchaki ta’lim sohasidagi islohot emas, balki jamiyat miqyosidagi katta ijtimoiy harakatga aylandi. Til o‘rganishga bo‘lgan talabning keskin o‘sishi mamlakatning global maydonga chiqish istagi va yangi avlodning dunyo bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilishga bo‘lgan intilishi bilan uyg‘unlashdi.
Davlat tomonidan joriy etilgan keng qamrovli imtiyozlar tilni milliy rivojlanishning strategik drayveri sifatida ko‘rilayotganini namoyon qiladi.
Bu choralar natijasida til o‘rganish faqat shaxsiy rivojlanish emas, balki iqtisodiy foyda, ta’limga yo‘l, kasbiy o‘sish va global raqobatda ishonchli poydevorga aylandi.
Dunyo iqtisodiyoti, ayniqsa raqamli iqtisod, autsorsing xizmatlari, IT, ilmiy-tadqiqot, startaplar, xalqaro biznes munosabatlarida xorijiy tillarni ayniqsa ingliz tilini bilishni talab qilmoqda.
O‘zbekistonning 2030-yilgacha bo‘lgan strategik yo‘nalishlarida tashqi bozorlarga chiqish, investitsiya va texnologiya jalb etish, xalqaro kooperatsiyani kuchaytirish kabi vazifalar bor. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun:
– chet el manbalari bilan bevosita ishlaydigan mutaxassislar,
– xalqaro tadqiqotlarda ishtirok eta oladigan olimlar,
– dunyo bozoriga chiqishni maqsad qilgan tadbirkorlar,
– global muomaladan qo‘rqmaydigan yoshlarga ehtiyoj bor. Buning asosiy sharti esa chet tillarini egallash hisoblanadi.
Zamonaviy dunyoda xorijiy tillar xorijiy manbalar va axborotlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish imkonini beradigan va ma’lumotlar eshigini ochadigan “kalit” sifatida tariflanmoqda.
Ilmiy maqolalarning 80 foizi ingliz tilida e’lon qilinadi. Innovatsiya, fan va texnika sohasidagi global bilimlar asosan ingliz tilida tarqaladi. Toshkentda o‘tirgan va ingliz tilini o‘zlashtirgan bir talaba MIT, Harvard, Oxford, Seoul National University yoki Tokyo University’ning ochiq darslaridan bevosita foydalana olish imkoniyatiga ega bo‘lmoqda.
Til bilish talaba va olimni tarjimalarga bog‘liqlikdan xalos qiladi va mustaqil fikrlash madaniyatini mustahkamlaydi.
Shuningdek, maktablarning metodik bazasini yanada kuchaytirib borish, xalqaro imtihon markazlarini kengaytirish hamda fanlar bo‘yicha ingliz tilida seminarlar, xalqaro onlayn kurslar bilan integratsiya qilinadigan darslarni ko‘paytirish yoshlarning til o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini yanada kuchaytirishga xizmat qiladi.
O‘zbekistonda chet tillarini, ayniqsa ingliz tilini o‘rganish jarayoni so‘nggi yillarda milliy rivojlanishning asosiy strategik yo‘nalishlaridan biriga aylandi.
Statistik ko‘rsatkichlar ham bu siyosatning natijasini ravshan ko‘rsatmoqda: so‘nggi 3–4 yil ichida IELTSda yuqori ball olgan yoshlar soni bir necha barobarga ortdi, ayniqsa C1 va C2 darajasi bo‘yicha ko‘rsatkichlar keskin o‘sdi. Bu esa mamlakatda til o‘rganish madaniyati chuqurlashib, yangi avlodning global raqobatga tayyorlik darajasi ortib borayotganini ko‘rsatadi.
Hozirgi davrda xorijiy tillar bilim olish, texnologiya, fan va innovatsiyalarga olib boruvchi asosiy ko‘prikka aylandi. Ilmiy tadqiqotlar, startap ekotizimi, raqamli xizmatlar va xalqaro biznes sohalarida samarali faoliyat ko‘rsatish uchun til bilish shart bo‘lib qolmoqda. Shu sharoitda O‘zbekistonning chet tillarini o‘rganish bo‘yicha amalga oshirayotgan davlat siyosati mamlakatning 2030-yilgacha belgilangan strategik maqsadlari bilan uyg‘unlikda rivojlanmoqda.
Xulosa qilib aytganda, bu islohotlar mamlakatning intellektual salohiyatini oshirish, global bozorda ishtirokini kuchaytirish va innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Buranova Lobar,
Toshkent shahridagi 50-maktabning ingliz tili o‘qituvchisi
Mahalliy
Muzaffar Jalolov: Komfort zonadan chiqishni xohladim
O‘zbekiston oliy ta’lim tizimi so‘nggi yillarda chuqur o‘zgarishlar davrini boshdan kechirmoqda. Raqamli texnologiyalar, xalqaro standartlar, sun’iy intellektning kirib kelishi va global raqobat sharoitida oliygohlar oldiga tamoman yangi vazifalar qo‘yilmoqda.
Ana shunday murakkab, ammo imkoniyatlarga boy davrda ta’lim boshqaruvi, raqamli transformatsiya va innovatsion yondashuvlari bilan tanilgan mutaxassis — Muzaffar Jalolov faoliyati yana bir bor e’tibor markaziga chiqdi.
U bir necha yillar yillar mobaynida INHA Universiteti rektori sifatida o‘zining texnologik boshqaruvga asoslangan modeli, xalqaro ilmiy hamkorlikni kuchaytirish bo‘yicha tashabbuslari va zamonaviy ta’lim standartlarini joriy etishdagi sa’y-harakatlari bilan tanildi.
Bugun esa u mutlaqo yangi mas’uliyat — Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiyasi Universitetida raqamli transformatsiya bo‘yicha prorektor vazifasini bajarmoqda.
Muzaffar Jalolovning INHAdagi faoliyatini yakunlagani ko‘pchilikda savollar tug‘dirgani tabiiy, ammo uning yangi yo‘nalishga o‘tishi tasodif emas.
U oliy ta’limni yangicha tamoyillar asosida boshqarish, diplomatik maktabni global standartlarga mos raqamli ta’lim modeli bilan boyitish, eng asosiysi, yoshlarning fikrlash doirasini kengaytirish — bugungi kunda eng zarur bo‘lgan yo‘nalishlardan biri ekanligini alohida ta’kidlaydi.
Ushbu intervyu orqali Muzaffar Jalolovni nafaqat o‘z sohasining yetuk mutaxassisi, balki oddiy bir shaxs sifatida ham yaqindan taniysiz.
Uning o‘ziga xos qarashlari va JIDUda olib borayotgan yondashuvlari shuni ko‘rsatadiki, raqamli transformatsiya endi shunchaki texnik jarayon emas — bu butun ta’lim falsafasining yangilanishidir.
Mahalliy
Ko‘zi to‘q odamning yashash falsafasi yoxud mulkdan bosh tortish quvonchi…
Oshxonamda bir idish bor, ko‘k shishali, meva soladigan idish. Uni hayotimizning qiyin kunlarida bir onaxon bergandi. U paytda bolalarimiz kichkina, ishimizning tayini yo‘q, qornimizni amallab to‘ydirgan davrlar edi. Onaxon meni o‘sha lahzalarda mana shu bir oddiy idish bilan quvontirgandi. Oradan yillar o‘tdi, keyinchalik ko‘plab meva soladigan idishlar sotib oldim, ba’zilari sinib yo‘q bo‘lib ketdi, ba’zilari ishlatilmay oshxona javonida terilib turdi. Lekin mehmon kelsa ham, kundalik hayotimda ham mana shu ko‘k shisha idish doimo xizmatimda bo‘ldi… Har gal uni qo‘limga olganimda, o‘sha ayol — kamtar, tozalikni yaxshi ko‘radigan onaxon ko‘z o‘ngimda gavdalanadi.
Foto: shaxsiy arxiv (o‘sha ko‘k idish)
Esse ko‘k idish haqida emas…
Shaharda hayot shoshqaloq. Har qadamda reklamalarga ko‘zing tushadi: “Shu divanni olsang, uying uyday bo‘ladi!”, “Yangi telefon senga baxt olib keladi!”, “O‘zingga eng yaxshi narsalarni ravo ko‘r, shunda seni odamlar hurmat qiladi!” Ularning har biri go‘yo baxtni katta qopda tutib, eshik oldida turgandek. Biz ham shoshib, shu baxtni sotib olishga urinamiz. Har bir yangi buyum go‘yo yangi hayotning kalitidek. Aslida-chi, bu buyumlar bilan birga uyimizga yana nimalar to‘planadi?
Ortiqcha chang, tig‘iz joy, bu ko‘zga ko‘rinmas zulm emasmi? Chunki buyumlar vaqtimizni, e’tiborimizni va quvvatimizni yutadi. Har bir buyum hayotimizdagi bir bo‘lak vaqtni tortib oladi. Masalan ularni tozalash uchun sarflangan daqiqalar, bir kiyimni tanlash uchun ketkazilgan asab, gadjetlar uchun sarflangan soatlar. Va bizning hayotimizning qanchadan qanchasi buyumlar orasida “adashib” ketgan ekan-a?
Nimadir yetishmayapti…
Netflix kompaniyasi tomonidan ishlangan “Minimalistlar: Hozir kamroq va yaxshiroq” hujjatli filmi minimalist turmush tarzi mashhurligining ortib borayotganiga oydinlik kiritadi.
Ko‘rsatuv ishtirokchilari minimalistlar Joshua Filds Milbern va Rayan Nikodim minimalizm hayot tarziga qanday ega bo‘lganlari haqida hikoya qiladi.
Joshua Milbern va Rayan Nikodim xira yoritilgan kinostudiyada dastlab minimalizmgacha bo‘lgan hayotini ko‘rsatishadi. Kirish hujjatli filmga o‘ziga xoslik bag‘ishlaydi, chunki ikki kishining qiziqarli hikoyalarisiz film shunchaki bashoratdan iborat bo‘lib qolar edi.
Joshua Milbern kulrang kostyum kiyib, o‘zini juda obro‘li ishdan tortib ajoyib kvartiraga qadar hamma narsaga ega qilib ko‘rsatadi. Lekin, qovog‘ini solib, to‘xtab qoladi. Nimadir yetishmayapti — Milbern haqiqatan ham baxtlimi?
Onasining o‘limidan keyingina u bu narsalarni yig‘ish baxtning kaliti emasligini tushunadi. U sahnalashtirilgan uyiga qadam qo‘yadi — befoyda, esda qolmaydigan narsalar bilan to‘ldirilganligini ko‘radi, pul yig‘adigan cho‘chqachadan tortib kumush idishlargacha.
Hujjatli film mezbonlarning hayoti haqida so‘zlaydi, ammo filmning asosiy g‘oyasi Milbern va Nikodim minimal hayot tarzining qulayligini tomoshabinga yetkazish. Ya’ni ular qimmat uylar, brend kiyimlar va yaxshilikni unutib qo‘yish kabi “charchaydigan hayot”dan qanday voz kechishganini so‘zlaydi. Oxirida minimalist turmush tarzini olib borish usullari keltirilgan, masalan, kuniga bitta — keraksiz deb hisoblagan narsalarni tashlab yuborish…
Ha, hayotimizning ko‘p qismi xarid qilish va sotib olishga sarflanadi. Ha, aynan mana shu imkon qadar ko‘proq narsalar to‘plash baxt tuyg‘ularini osongina yo‘qotishimizga sabab bo‘ladi.
Agar odamlar hamma narsadan voz kechsalar, hayot qanday bo‘lar edi?
“Minimalizm” degani faqat xonadagi divan bilan shkafni sotib yuborish va xonanini bo‘shatish emas — bu dunyoqarashni yangilash! Kamroq narsaga ega bo‘lib, ko‘proq hayotni his qilish, insonlarni va vaqtni qadrlash demakdir.
Har kuni yangi kiyim, yangi gadjet, yangi xohish… Lekin shu shovqin ichida ko‘pchilik chindan ham nimani xohlashini unutib qo‘ygan. Bir tomonda ortiqcha narsalar botqog‘iga cho‘kkan odamlar, ikkinchi tomonda shularning yarmiga ham erisha olmaganlar. Shunda minimalizm nafaqat oddiylik, balki ortiqcha narsadan voz kechib kimningdir ehtiyojini to‘ldirish ekanligini his qilasan.
Minimalizm — bu “hamma narsadan voz kechish” emas. Bu nafaqat joyingni, balki ongingni ham ortiqcha o‘y-xayollardan, yukdan tozalash. Minimalizm “menga shundan boshqasi kerak emas”, “Shunisi ham yetarli” degan qaror. Aslida bu so‘zning bizda ham muqobili bor, shukr va qanoat, ko‘zi to‘qlik. Demak, minimalizm yo‘lini tanlagan odamni biz bemalol ko‘zi to‘q odam desak ham bo‘ladi.
Axir moddiy buyumlar soni kamaygan sari, inson qalbida boshqa narsalar uchun joy ochiladi: sukut, nafas olayotganingni his qilish, fikrlash va ichki xotirjamlik. Bu oddiy, ammo g‘oyat qimmatbaho ne’matlar bizga oddiy hayot yo‘lini tanlashimiz orqali beriladi.
Oddiylikni istash jamiyatga qanday ijtimoiy ta’sir qiladi?
Agar ko‘pchilik “kamroq istash” g‘oyasini qabul qilsa, isrofgarchilik kamayadi, muhtojlarga resurslar yetadi, tabiat nafas oladi. Aslida minimalizm shaxsiy emas, ijtimoiy inqilob ham.
Xonangizda jim o‘tirgancha atrofni kuzating. Har tarafda narsalar: bir marta kiyilgan liboslar, “bir kuni kerak bo‘lar” deb saqlangan idishlar, chang bosgan kitoblar – qadrsizlangan mulk. Har biri go‘yo sizga qarab turibdi, lekin birortasi hech narsa bermayotgandek. Minimalistlarning ko‘pchiligi shunday hislarni boshidan kechirishgan va hashamatli hayotni ortda qoldirib, shkaflarini bo‘shatishgan, keraksiz buyumlarni hadya qilishgan va shunda ilk bor chuqur nafas olishgan.
Joshua va Nikodim aytganidek: “Oldingi hayotni — narsalarni yig‘ishni to‘xtatganimizda, bu hayot bizga “so‘zlay” boshladi”.
Foto: The Minimalists ikki chekkada Joshua Milbern va Rayan Nikodem
Gap Joshua Milbern va Rayan Nikodem haqida ketayotganini esdan chiqarmaylik. Joshua bilan bog‘liq kurtka voqeasi qanchadan-qancha odamlarning turmush tarzini o‘zgartirmadi deysiz. Voqea mana shunday syujetdan iborat. Bir kuni ko‘chada notanish odam Joshuaning kurtkasini ko‘rib: “Voy, bu juda zo‘r ekan!” deydi. Minimalist esa o‘ylamay turib, javob berdi: “Aslida bu mening mulkim emas — bu vaqtincha ustimda turgan buyum xolos.” Va u kurtkani yechib notanish odamga berib yuboradi. Bu juda kichik, lekin juda kuchli lahza bo‘lgan. Chunki uning uchun bu kurtka endi mulk emasdi, balki bir paytda zarur bo‘lgan buyum. Qolaversa bu harakati unga mulkdan bosh tortish quvonchini his ettirgan. Va bu voqea butun falsafaning ramziga aylangan.
Joshua keyinchalik shunday izoh bergan: “Bizning jamiyatda mulk odamni himoya qiladi, kuchli ko‘rsatadi, deb o‘ylaymiz. Aslida esa mulk odamni bog‘lab qo‘yadi. Bir narsani hadya qilgan paytingda sen mulkdan emas, unga bog‘liqlikdan ozod bo‘lasan.”
Joshua uchun ham bu kurtka shunday narsa edi. U hadya qilganida, nafaqat bir odamni quvonch berdi, balki o‘zini ozod qildi. Bu voqea keyinchalik uning ma’ruzalarida “Giving as Freedom” (Hadya bu erkinlik) shioriga aylandi. Qanchadan-qancha odamlar ortiqcha narsalaridan voz kechishga, hadya qilishga o‘rgandi. Hayotimizdagi ichidagi eng oliy ne’mat boshqalarga bera olgan mehrimiz emasmi?
Masalan ortiqcha kiyimlarni kimgadir hadya qilsangiz ehtiyojmand uchun quvonch, bir texnika boshqa bir xonadon uchun qulaylik.
Oddiy hadya ham ba’zan kimgadir “men ham muhimman” degan hisni beradi. Chunki biz moddiy boylikka cho‘mganimiz sari, qalbimiz torayadi. Aslida esa haqiqiy boylik — ortiqchasini ulashishda.
Ko‘p odamlar minimalizmni faqat bo‘sh xona, oq devorlar, minimal mebel va intererlar bilan bog‘laydi. Lekin men uchun minimalizm oddiy bir ko‘k shisha idish, shunchaki xotira emas, balki hayotiy falsafa. Ya’ni qancha kam narsaga ega bo‘lsak shuncha ko‘proq yaxshilik qilish imkonimiz bo‘ladi.
Menga idish bergan ayol xonadonida ortiqcha narsa saqlamasdi. Uyi hamisha havodek toza va ozoda ko‘rinardi. Hozir anglayapmanki, u o‘zi bilmagan holda nafaqat ozoda yoki kamtarona, balki minimalizm g‘oyasida yashagan ekan. U menga qilgan kichkina hadyasi orqali g‘oya ham bergandi: boring bilan bo‘lish…
Minimalizm bu nafaqat ko‘p narsalarni istamaslik, oz narsalarga qanoat qilish balki, in’om qilish madaniyati. Kamroq narsa bilan ko‘proq nafas olish hissi.
Har safar ko‘k idishni ko‘rsam o‘sha onaxonni eslayman, hozir yanada tiniqroq xotirlayapman u o‘shanda: “Ortiqcha narsalarni yig‘ishni xohlamayman, yuk bosib turgandek bo‘ladi, ortiqcha narsa qo‘limga ilinsa birovga ulashgim keladi, narsa to‘plashga hushim yo‘q…” degandi.
Shisha idish ham, Joshua Milbern hadya qilgan kurtka ham – bu oddiy buyum emas. Ya’ni uy ichi havodek yengil, bo‘m-bo‘sh onaxon ham, kurtkasini notanish odamga bergan Joshua ham bir xil hayot falsafasini tanlagandi — minimalizmni. Bu falsafa narsalarni yo‘qotish emas, balki oz narsa orqali ko‘proq qiymat yaratish haqida. Ularda bitta umumiy ma’no bor: qo‘lingdagi ortiqchani ulash, yengil nafas ol.
Ortiqcha buyumlarni to‘plash ko‘zga ko‘rinmas yuk. Ana shu yerda biroz to‘xtab tin oling, siz o‘sha ortiqcha narsalar uchun ko‘p pul ishlab topishni istamayapsizmi?
Har birimizda “ko‘k shisha idish” bor, uni topish o‘zingdagi ortiqcha buyumni ko‘rish, uni ulashish esa va yengil nafas olishni qayta o‘rganish demak. Minimalizm shunday go‘zal va shunday sodda falsafa.
Barno Sultonova
Mahalliy
Maktablarda qishki ta’til 28 dekabrdan boshlanadi
Maktablarda qishki ta’til 28 dekabrdan boshlanadi. Bu haqda Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi xabar berdi.
Hukumatning 2017 yil 15 martdagi 140-sonli qaroriga muvofiq, 2025-2026-o‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchilari uchun qishki ta’til 28 dekabrdan (boshlang‘ich 1-4-sinflarda 27 dekabr — shanba kunidan) boshlanadi.
Ta’til 2026 yil 10 yanvargacha (14 kalendar kun) davom etadi.
2026 yil 11 yanvar yakshanba dam olish kuniga to‘g‘ri kelgani bois, III chorak darslari 2026 yil 12 yanvardan boshlanadi.
Eslatib o‘tamiz, kuzgi ta’til 10 noyabr kuni nihoyasiga yetgan edi.
-
Sport4 days agoТуркия Суперлигаси. «Башакшеҳир» – «Фенербаҳче». Шомуродов ва Файзуллаев — асосий таркибда
-
Jamiyat2 days agoTo‘qqiz qizli Jasur – to‘rt egiz tug‘ilgan xonadondan reportaj
-
Iqtisodiyot4 days agoXitoylik investorlar Jizzaxdagi volfram konini ishga tushirmoqda
-
Iqtisodiyot4 days agoBMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti bilan hamkorlikda qator loyihalar amalga oshiriladi
-
Jamiyat1 day agoToshkent viloyatida 13 yoshli qiz orqali dori sotgan ayol va uning sheriklari ushlandi
-
Dunyodan2 days agoQurolli mojaro Tailand va Kambodiya o’rtasidagi chegarada yana paydo bo’ladi
-
Turk dunyosi3 days agoTüriyatiye: Trabzonspor super burgutlar hujumchisini tayinlaydi
-
Jamiyat1 day agoO‘zbekistondagi muzey va ziyoratgohlarga «virtual sayohat» qilish imkoni yaratiladi
