Sog‘liqni saqlash tizimi xodimlari bilan bo‘lib o‘tayotgan uchrashuvda ushbu tadbirning salkam bir asrdan buyon shifokor tayyorlab kelayotgan Toshkent davlat tibbiyot universitetida bo‘layotgani bejiz emasligi ta’kidlandi.

«Tibbiyotga yuqori texnologik uskunalar olib kiryapmiz, yangi klinikalarni barpo etyapmiz. Ularda kim ishlaydi? Albatta, Yangi O‘zbekiston bunyodkorlari bo‘lgan o‘g‘il-qizlarimiz mehnat qiladi.

Shu bois, tibbiy ta’limdagi islohotlarimizni davom ettirib, oilaning barcha yoshdagi a’zolariga malakali tibbiy xizmat ko‘rsata oladigan oilaviy shifokorlik institutini rivojlantirishimiz zarur», – dedi Prezident.

Kelgusi o‘quv yilidan tibbiyot oliygohlarining bakalavr bosqichida pediatriya va davolash yo‘nalishlarini o‘z ichiga olgan umumiy tibbiyot fakulteti ochilishi e’lon qilindi. Ularda oilaviy shifokorlik mutaxassisligi bo‘yicha rezidentura va magistratura ham yo‘lga qo‘yiladi.

Rezidenturada ta’lim olayotgan talabalar bepul o‘qish bilan birga oilaviy shifokor sifatida ishlab maosh oladi. Rezidentura bitiruvchisi oilaviy shifokorlik bo‘yicha tor soha diplomi va 150 foizli ustama oladi.

Source link

Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonda 2025 yilning 1 yanvar holatiga 14 999 ta kutubxona faoliyat yuritmoqda.

Ularda 85 mln nusxada kitob va jurnallar mavjud.

Foydalanuvchilar soni 12,8 mln kishini tashkil etgan bo‘lib, ularning 31,6 % ni 14 yoshgacha bo‘lgan bolalar, 45,9 % ni 15-24 yoshdagi o‘smirlar va 22,6 % ni 25 yosh va undan katta yoshdagi fuqarolar tashkil etdi.

Hududlar kesimida kutubxonalar soni quyidagicha:

Qoraqalpog‘iston Respublikasi – 934 ta;

Andijon viloyati – 1 065 ta;

Buxoro viloyati – 764 ta;

Jizzax viloyati – 868 ta;

Qashqadaryo viloyati – 1 476 ta;

Navoiy viloyati – 489 ta;

Namangan viloyati – 891 ta;

Samarqand viloyati – 1 863 ta;

Surxondaryo viloyati – 1 159 ta;

Sirdaryo viloyati – 526 ta;

Toshkent viloyati – 1 467 ta;

Farg‘ona viloyati – 2 108 ta;

Xorazm viloyati – 688 ta;

Toshkent shahri – 701 ta.

Source link

U hali yosh edi – endigina 54 bahorni qarshilagandi. Shunga yarasha orzulari ham bisyor edi. Avvalo, katta qizining farzandi, ya’ni nevarasining to‘yini ko‘rish, kichik qizlarini ham uzatish, yolg‘iz o‘g‘lini universitetni bitirganidan so‘ng uylantirish ilinjida yashardi. Ikkinchidan, odatdagidek, elga manzur bo‘ladigan ko‘rsatuvlar tayyorlash, yangi-yangi badiiy va videofilmlar yaratish, ularda o‘ziga xos rollar o‘ynashga intilardi. Ish va ijoddan bo‘sh vaqtlarida esa to‘y-tomoshalarga borib, o‘zining ichakuzdi hangomalari-yu, teatrlashtirilgan tomoshalari bilan davralarga fayz kiritardi. Goh childirma yoki tor chalib, goh qo‘shiq yoki she’r aytib, shinavandalar quvonchiga quvonch qo‘shardi…

Eng muhimi, u qachon, qayda bo‘lmasin, qanday ko‘rsatuv tayyorlab, qanday rol ijro etmasin, mudom bir aqidaga amal qilardi. Odamlarni hamisha bir-birini asrab-avaylashga, o‘zaro mehr-oqibatli bo‘lishga undardi.

Bu bejiz emasdi, albatta. Uning bolaligi ancha mashaqqatli kechgan, shu bois yoshiga nisbatan barvaqt ulg‘aygan, hayot aslida kurashlardan iboratligini tengqurlariga nisbatan tezroq va teranroq anglab yetgandi.

Holbuki, avvalboshda hammasi bir maromda davom etayotgandi. Oqdaryo tumanining Olchintepa qishlog‘ida yashovchi Razzoqovlar oilasi ham el qatori tinch-xotirjam, ahil-inoq hayot kechirayotgandi. Daf’atan ularning boshiga og‘ir musibat tushdi. Xonadon bekasi Qurbonoy opaga birin-sirin bo‘y tortib kelayotgan dilbandlarining orzu-havasini ko‘rish baxti nasib etmadi. U qirchillama yoshida to‘satdan bandalikni bajo keltirdi.

Bu paytda oilaning to‘ng‘ichi Fayzulla jismoniy tarbiya institutida, murg‘akligidan san’atga havasmand ikkinchi o‘g‘il Saydulla Samarqanddagi musiqa bilim yurtida, qolganlari maktabda o‘qirdi. Ajabki, ona vafotidan so‘ng sho‘x-shodon kulgiga to‘la uydan fayz-baraka ko‘tarilib, u go‘yoki o‘tinsiz ro‘zg‘orga aylanib qolganday bo‘ldi.

Hammasidanam achinarlisi, uzzukun daladan beri kelmaydigan Narzulla akaning tanho o‘zi bobomeros ketmoni orqali topgani ham oilani tebratish, ham farzandlarini o‘qitish uchun yetmay qoldi. Ana shu bois Saydulla otasi qanotiga kirishga ahd qildi. Darsdan bo‘sh vaqtlari va ta’til oylarida hali suyagi qotmagan ukalarini yoniga olib, mardikorlik qila boshladi. Kezi kelganda, saraton oftobida jiqqa terga botib, g‘isht quydi, kezi kelganda, qish chillasida loy qorib, devor suvadi. Ammo zinhor-bazinhor o‘qishni tashlamadi, san’at sirlarini o‘rganishdan charchamadi. Aksincha, notalarni boshdan-oyoq yodlab, klarnet chalishni puxta o‘zlashtirdi.

Keyin vaqti-soati kelib, hammasi iz-iziga tushdi. Oila asta-sekin iqtisodiy ahvolini tiklab oldi. Saydullaning qalbidagi san’atga bo‘lgan havas o‘zi bilan birga ulg‘ayib, rosmana ixlosga aylandi. Bu ixlos yosh yigitni poytaxtga yetakladi. U 1975-yili Teatr va rassomlik institutining musiqali drama aktyorligi fakultetiga o‘qishga kirdi.

Mashoyixlar aytganidek, kishining omadi chopsa, ishi yurishib ketishi, baxt bir kulib boqsa, qo‘shaloq kelishi rost ekan. Mana, Saydulla Narzullayevdan qiyos. U talabalik davrida asli andijonlik bo‘lgan kursdoshi Odina G‘oziyevaga ko‘ngil qo‘ydi.

foto: https://www.youtube.com/@DUNYOTV

To‘rtinchi bosqichda o‘qiyotgan kezlari esa unga uylandi. Tahsilni tugatgach, yana omadi chopib, Muqimiy nomidagi musiqali drama teatrida aktyorlik qila boshladi. Ushbu qutlug‘ dargohda milliy san’atimizning Razzoq Hamroyev, Husan Sharipov kabi zabardast darg‘alaridan saboq olib, boy tajriba orttirdi. Biroq, taqdir taqozosiga ko‘ra, 1981-yili respublika televideniyesiga rejissyor sifatida ishga o‘tdi.

Shu-shu, uning ijodiy faoliyati oynai jahon bilan chambarchas bog‘lanib qoldi. Bu yerda, oz emas-ko‘p emas, roppa-rosa 28 yil, ya’ni umrining oxirigacha xizmat qildi. Ortda qolgan davr mobaynida telekompaniyaning deyarli barcha kanallarida ishlab, rejissyorlik sohasidagi bilimi va mahoratini namoyon etdi. Musiqa va adabiy-dramatik ko‘rsatuvlar tahririyatlarida faoliyat yuritganida «Assalom, O‘zbekiston!», «Otalar so‘zi – aqlning ko‘zi», «Televizion miniatyuralar teatri» ko‘rsatuvlari butun Markaziy Osiyoda mashhur bo‘lishiga katta hissa qo‘shdi. Shuningdek, alohida iste’dodga ega ko‘plab yoshlarga ustozlik qildi. Ayni chog‘da, o‘zi ham aktyor ekanligini unutmadi. Talay intermediya, telespektakl va videofilmlarda suratga tushib, rang-barang obrazlar yaratdi. Ayniqsa, Alisher Navoiy, Mirzo Ulug‘bek, Zahiridin Muhammad Bobur singari allomalarimiz hayoti va ijodiga bag‘ishlangan tarixiy, «Oq tulpor» izidan», «Bozor ko‘rmagan yigit» kabi badiiy videofilmlarda chekiga tushgan rollarni maromiga yetkazib ijro etdi. Alalxusus, mintaqadagi millionlab teletomoshabinlarga tanilib, son-sanoqsiz muxlislar orttirdi.

Ana shu bois yurtimizning olis-yaqin go‘shalarida yashovchilar uning eshigini qoqib kelishar, o‘zlarining to‘y-tomoshalari, oilaviy tantanalariga taklif etishardi. O‘z navbatida, Saydulla aka ham hech kimning iltimosini yerda qoldirmaslikka intilardi. Imkoni topildi deguncha xizmatda bo‘lib, odamlar hojatini chiqarardi. Qaysi viloyatga borsa, uni xush kayfiyat bilan kutib olishar, darrov tanib, hurmatini joyiga qo‘yishar edi.

O‘zingizdan qolar gap yo‘q, el ishonchiga sazovor bo‘lish har qanday san’atkor uchun yuksak mukofot, uni oqlash esa katta mas’uliyat hisoblanadi. Buni yaxshi anglagan Saydulla Narzullayev hech qachon loqaydlikka berilmadi. Aksincha, muttasil ravishda tajribasini yanada boyitishga, mahoratini oshirishga harakat qildi. Chunonchi, 1989-90-yillarda Moskvadagi Ostankino telestudiyasining maxsus rejissyorlik fakultetida o‘qidi. Diplom ishi sifatida milliy tariximiz va an’anaviy urf-odatlarimizni tarannum ettiruvchi telespektal sahnalashtirdi. U sobiq Ittifoqning Markaziy televideniyesi orqali namoyish etildi.

Eng muhimi, Saydulla Narzullayev yaratgan yoki tayyorlagan o‘nlab videofilm va ko‘rsatuvlar, shuningdek, o‘zi turli rollarni o‘ynagan asarlar bugungi kunda O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining oltin fondidan o‘rin olgan. Shubhasiz, bunday muvaffaqiyatlarga erishishida uning musiqa sirlarini yaxshi bilishi, nozikliklarini teran ilg‘ashi, aktyorlik va rejissyorlik mahoratini mukammal o‘zlashtirgani, televideniye uchun har bir ko‘rsatuv va videofilmni yaratish jarayonida ularni bir-biriga omixtalashtirgan holda ish yuritgani juda qo‘l kelgan.

Umrining oxirgi yillarida Saydulla aka shogirdi Husniddin Ergashev bilan hammualliflikda yana bir xayrli ishga qo‘l urdi. «Toshkent» telekanalida «Nima uchun?» nomli yangi ko‘rsatuv ochdi. Bu dastur tez orada tomoshabinlar e’tiboriga tushdi.

Saydulla aka bora-bora ijod qamrovini yanada kengroq olib, o‘z iqtidorini katta kinoda ham sinab ko‘rishga chog‘landi. Ezgu niyatini inisi G‘aybulla Razzoqov direktorlik qilayotgan «Shayxontohurfilm» kinostudiyasida amalga oshirdi. Ko‘p o‘tmay uning tashabbusi va rejissyorligida «Sadoqat» badiiy filmi yaratildi. U Markaziy Osiyo mamlakatlari televideniyelarida namoyish qilinib, e’tiroflarga sazovor bo‘ldi. Bundan ruhlangan Saydulla Narzullayev keyinchalik mazkur kinostudiya tomonidan «Baribir hayot go‘zal», «Marjona», «So‘g‘diyona» badiiy filmlari suratga olinishiga ham ko‘maklashdi va ularda o‘ziga mos rollarni ijro etdi. Ammo…

– Ochig‘i, akamning qismati haqida gapirish men uchun juda og‘ir, – deydi G‘aybulla Razzoqov hazin ohangda. – U tabiatan juda sofdil va mehribon inson edi. Ichmasdi, chekmasdi. Ijodga kelganda esa o‘zini ayamay va tinim bilmay, qattiq ishlardi. Yana deng, doimo nimagadir ulgura olmayotgan kishiday shoshib yashardi. Har bir yumushni va zimmasidagi vazifani sidqidildan bajarardi. Shuning uchun ham u aktyor sifatida rol o‘ynagan yoki rejissyorlik qilgan videofilmlar tomoshabinlar katta qiziqish uyg‘otardi. Biroq o‘smirligidan ona mehriga to‘ymay o‘sgani, otamiz vafotidan keyin oilaning bor g‘am-tashvishlari asosan katta akam ikkisining gardaniga tushganidanmi, oldiniga biz – yetti nafar uka-singillarini uyli-joyli va oliy ma’lumotli qilish, keyin olti nafar farzandini tarbiyalab, voyaga yetkazish uchun uzluksiz harakatda bo‘lib, ko‘p zahmat-iztiroblar chekkanidanmi, so‘nggi vaqtlarda qandli diabet va yurak xastaliklariga chalingandi. Dard xuruj qilganida bir muddat ishini to‘xtatib, menikiga yoki uka-singillarim huzuriga oshiqardi. Oradan uch-to‘rt kun o‘tar-o‘tmas, «Xudoga shukur, sog‘aydim. Endi ishga bormasam bo‘lmaydi. Chunki aktyorlarni navbatdagi ko‘rsatuvda suratga tushish uchun aytib qo‘yganman», deya bezovtalanib qolardi. Ba’zan esa, tibbiy muolajalar tugamasidanoq, «Bugun yangi videofilmda rol o‘ynashga va’da berganman, lafzimda turishim shart!» degancha, telestudiyaga shoshilardi. To‘ylargayam sira kechikmasdi, har qanday vaziyatda ham o‘zaro kelishilgan vaqtda yetib borardi. Nazarimda, doimo odamlar orasida bo‘lish akamga o‘zgacha kuch-quvvat bag‘ishlab, dardni yengishiga turtki berardi. Ijod og‘ushiga sho‘ng‘igan paytlari esa u butunlay boshqa, xatti-harakatlari allanechuk chaqqon, gap-so‘zlari dadil-o‘ktam odamga aylanardi. Afsuski, oxirgi safar teskarisi bo‘ldi…

Darvoqe, 2009-yil may oyida Saydulla Narzullayevning sog‘lig‘i jiddiy ravishda yomonlashadi. Shul sabab, davolanish uchun shifoxonaga yotadi. Baribir, foydasi bo‘lmaydi, ahvoli hadeganda o‘nglanmaydi. Noiloj qolgan jigargo‘shalari uni Toshkent shahrining O‘zgarish mahallasida yashovchi singlisi Oydinning mo‘’jazgina hovlisiga olib kelishadi. Negaki, bu yerni bemor salomatligini tiklash uchun uning Yunusoboddagi ko‘pqavatli uylardan birida joylashgan uch xonali kvartirasidan ko‘ra ancha afzal deb bilishadi.

Har qalay, to‘g‘ri qilishgan ekan. Musaffo havo, osuda muhit tufayli hech qancha o‘tmay Saydulla akaning yuzlariga yana qon yugurib, jismiga mador kiradi. Shu asno u singlisi Gulchehraning yaqinda bosmadan chiqqan «Yulduzsiz tunlar» qissasini o‘qishga tutinadi. Pirovardida «Bu asarni badiiy film qilish kerak!» degan xulosaga keladi va G‘aybullani chaqirib, unga yaratilajak film ssenariysini yozishni tayinlaydi. Rejissyorlik vazifasini esa o‘z zimmasiga olishini bildiradi.

Biroq G‘aybulla uning topshirig‘ini bajara olmaydi. Negaki, aynan o‘sha kezlar Zahiriddin Muhammad Bobur haqida hujjatli film olishni rejalashtirib qo‘ygan va 31 may kuni Hindistonga uchib ketayotgan edi. Shuni aytib, uzr so‘raydi. Qarangki, akasi undan aslo ranjimaydi. Bil’aks, xushxabarni eshitib, quvonib ketadi. «Barakalla, juda savobli va mas’uliyatli ishga jazm qilibsan. Mayli, yo‘ldan qolma. «Yulduzsiz tunlarni» esa safardan qaytganingdan keyin suratga olamiz», deb xayr-xo‘shlashadi.

– G‘aybulla akam Hindistonga ketgani hamono Saydulla akam ilkis tetiklashdi. Mening asarimni qayta o‘qib chiqib, birdaniga ssenariy yozishga kirishib ketdi, – deydi Gulchehra Razzoqova. – Yozganda ham, hordiq nimaligini, uyqu nimaligini butkul unutib, to‘xtovsiz yozdi. Harchand hay-haylashimga qaramay, bir necha kecha-kunduz mukka tushib, qog‘oz qoraladi. Nega bunchalik shoshdi, shuncha kuch-quvvat va ilhomni qayerdan oldi, buni bilmayman. Nihoyat, 4 iyun kuni tush pallasi ishini yakunlab, tashqariga chiqdi. Kayfiyati chog‘ligidan jiyanlariga qo‘shilib, hovlida futbol o‘ynadi. Qiziq-qiziq hangomalar aytib, bolalarcha qiyqirib kuldi. Keyin Muqimiy teatrida ishlovchi kelinoyim – O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist Odina G‘oziyevaga qo‘ng‘iroq qoqib, «Xudo xohlasa, bugun uyga qaytmoqchiman. Spektakl tugagach, telefon qilsang, birga ketamiz», dedi. Ammo bu niyati ushalmadi. Kechga yaqin qo‘qqisdan yana mazasi qochdi. Uni zudlik bilan respublika Shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markaziga olib bordik. Afsus, qazo fursati yetgan ekan, bu safar akamga uzluksiz 26 yil yashagan, ne-ne shodligu quvonchlarga, ne-ne g‘amu tashvishlarga guvoh bo‘lgan uyiga o‘z oyog‘i bilan kirib borish nasib qilmadi. Aksincha, o‘sha kuni kechqurun uning jonsiz tanasini biz ko‘zlarimizda yosh, dilimizda alam bilan uyiga ko‘tarib kirdik… Shuni aytsalar kerak-da, bandasining emas, Allohning aytgani bo‘ladi, deb…

– Men noxush xabardan payshanba kuni – Bobur bobomizga bag‘ishlangan hujjatli filmni suratga olishni ko‘ngildagidek yakunlagandan keyin Panipat shahridan Ludiana shahriga yetib borib, kechasi mehmonxonada dam olayotganimda ogoh topdim, – deydi G‘aybulla o‘kinch bilan. – Aksiga olganday, Hindistondan Toshkentga samolyot yaqinda uchib ketgan, navbatdagi reys esa faqat yakshanba kuni bo‘lar ekan. Oxir-oqibat akamning dafn marosimiga yetib kelolmadim, uni so‘nggi yo‘lga kuzatolmadim. O‘sha damlarda faqat «Yo‘q, akam o‘lmagan! O‘lishi mumkin emas! Axir shunday odam hayotdan erta ketishi mumkinmi?.. Hali uning bu yorug‘ dunyoda qilishi kerak bo‘lgan ishlari, ushalmagan orzu-umidlari ko‘p edi-ku! Nahotki, bu mudhish xabar rost bo‘lsa!» degan savollar qalbimni tilka-pora qilardi. Hindistondagi chorasiz qolgan o‘sha kunlarimning har daqiqasi hayotimning eng iztirobli va alamli lahzalari bo‘ldi. Toshkentga uch kundan keyin qaytib kelib, «Oqtepa» qabristoniga bordim. Akamning mung‘ayib turgan mozorini ko‘rib, beixtiyor ho‘ngrab yubordim. Uni quchoqlab, o‘ksib-o‘ksib yig‘larkanman, ko‘zlarimdan tinimsiz yosh oqardi. «Aka, sizni so‘nggi yo‘lga kuzatolmadim. Qabringizga bir siqim tuproq tashlab, ukalik burchimni ado etolmadim. Bu endi yuragimda umrbod armon bo‘lib qoladi… Aka, meni kechiring!» deyishdan nariga o‘ta olmadim…

Nachora, buni hayot deydilar, hamisha biri kam armonli dunyo deydilar. Qolaversa, hammamiz ham xom sut emgan ojiz bandalarmiz. Modomiki, shunday ekan, taqdirga tan berishga, nogahoniy musibatlarga ko‘nikishga majburmiz.

Saydulla Narzullayevni yaqindan bilganlarga oddiy bir haqiqat ayon: u o‘zgalardan mehrini darig‘ tutmaydigan o‘ta samimiy, o‘ta kamtar-kamsuqum, kasbiga fidoyi, zahmatkash inson edi. Umri bo‘yi odamlarga yaxshilik qilishga, ularning koriga yarashga intilib yashagandi. Shu zayl el nazariga tushib, muxlislar mehrini qozongandi. Respublikamizning ko‘plab go‘shalarida do‘st-birodarlar orttirib, odamlar qalbini zabt etgandi. Bunday baxtga muyassar bo‘lish esa, bilasiz, har kimga nasib qilavermaydi. Ayni chog‘da, bunday ajoyib insonlarni el-yurt osonlikcha unutmaydi.

Zero, Saydulla Narzullayevning ham nomi va hayotligida qilib ulgurgan ezgu amallari uzoq yillar xalq xotirasidan o‘chmaydi…

Abdunabi Haydarov

Source link

Zamonaviy shahar sifatida istiqlol davrida yasharish va yashnash pallasiga kirgan Termiz shahri o‘z uzoq kechmishida necha bor yonib, necha bor kul bo‘lib, necha bor vayronagarliklardan bosh ko‘targani va yana qaddini tiklab, yashab qolishda davom etgani tarixdan ma’lum. U – zardushtiylik, buddaviylik markazi. U – islom dinini ikki daryo oralig‘i yurtida ilk bora qarshilagan va hammadan avval bu nafas ila yashay boshlagan dastlabki manzil.                                 

Shahar Movarounnahr diyori, keng ma’noda Markaziy Osiyo va unga yondosh boshqa hududlarga islomning kirib kelishi va milodiy IX–XII asrlar Uyg‘onish davrini anglashimizda alohida o‘ringa ega hisoblanadi.

Termiz va uning tarixini o‘rganish XX asrning 20-yillaridan boshlangan hamda bu borada erishilgan salmoqli yutuqlar barchaga ma’lum, ammo bunda asosiy e’tibor shaharning moddiy madaniyatini o‘rganish – o‘zlashtirishga qaratilgani ham rost. Binobarin, shaharning ma’naviy hayoti va qiyofasini o‘rganish o‘tgan asr oxirlarida boshlanib, bu holat mustaqillik yillarida sifat jihatidan yangi darajalarga chiqqanini ham ko‘rib turibmiz.

Kaminaning kuzatuviga ko‘ra, bu boradagi birinchi izlanish sifatida bundan qirq yil muqaddam, ya’ni 1979 yilning 14 avgust kuni sharqshunos birodarimiz Zokirjon G‘oyib Mahmud o‘g‘li viloyat gazetasida chiqargan «Al-Hakim at-Termiziy» nomli maqolani ko‘rsatsa bo‘ladi.

Bu o‘z davri uchun alohida e’tirofga loyiq jur’atli ish edi. Zero, sho‘ro siyosatining eng avj pallalarida ilk bora allomamiz hayoti, ilmiy faoliyati, merosi xolis va qamrovli yoritilgan ediki, buning uchun muallifning ba’zi tazyiqlarga duchor qilingani ham bejiz bo‘lmagan!..

1990-yili ikki bosma toboq hajmdagi «Termiz ota» (mualliflar: Nizomjon Parda, Asomiddin Temur) kitobchasi chiqadi, Abu Iso Termiziyning «Ash shamoili an-nabaviyya» asari Sayyid Mahmud Taroziy tarjimasida chop etiladi. Keyinroq esa Muhammad Hakim Termiziy va Abu Iso Termiziyga asosiy e’tibor qaratilib, yurtimizda va xorijda bir qator tadqiqot ishlari olib boriladi, o‘nlab kitoblar, yuzlab maqolalar yuzaga keladi.

Termiziylar merosini yaxlit tarzda umumlashtirish yo‘nalishida ham ishlar davom ettirilgan. Bunda Surxon vohasi ziyolilarining izlanishlari alohida ahamiyatli. Jumladan, tarixchi Shoniyoz Safarov qalamiga mansub «Termiz va termiziylar» nomli kitob bu boradagi dastlabki to‘plam bo‘ldi. E’tiborga sazovor jihati shundaki, mazkur to‘plam va unda jamlangan ma’lumotlar Surxon diyori tadqiqotchilarining yangi avlodi ijodiga juda katta ta’sir ko‘rsatdi.

Termizlik olimlar: Ahmad Abdullayev, Jabbor  Esonov, Bobonazar Murtazoyev, Jaloliddin Mirzayev, Ramazon Abdullayev va boshqalar olib borgan ishlarning natijasi o‘laroq ko‘plab adib va shoir Termiziylar nomi, faoliyati va merosi kashf etildi hamda bu jarayon hanuz davom etadi. Mirzo Kenjabekning termiziylar mavzuida ko‘lami keng asl manbalarni tadqiqotga jalb etishi, muhim tarjimalarni amalga oshirishi qimmatli tajribalardan biri bo‘ldi. Jaloliddin Mirzoning Termiz sayyidlari bo‘yicha izlanishlari, Bobonazar Murtazoyev tomonidan tuzilgan yuzdan ortiq Termiziy ro‘yxatining e’lon qilinishi o‘quvchilarning keng doirasida xos qiziqish uyg‘otdi.

Bugungi kunda, ya’ni mustaqillik yillarida amalga oshirilgan tadqiqotlar Termizning nafaqat davlatchilik va madaniyat timsoli ekanligi, balki ma’naviyat va ma’rifat markazi sifatida e’tirof etilishiga ham imkon yaratdi, degan yaxlit to‘xtamni beradi.

Erishilgan marralar aniq, shu bilan birga termiziylar borasida qilinadigan ishlar hali ko‘p. Zero, ushbu yo‘nalishda arab tilidagi ma’lum va mashhur asarlar ilmiy muomalaga deyarli kiritilmagan, mavjud ma’lumotlar esa uzuq-yuluq va kengroq tadqiqiy yondashuvga muhtoj holida qolayotir. Mana shu bo‘shliqni to‘ldirish, aniqrog‘i, boshlangan ishlarni bundan-da kattaroq miqyosda davom ettirish, manbalar ko‘lamini tobora kengaytirib, ular bilan barchani tanishtirish zarurati «Termizning bezavol qal’alari yoxud Termiz tarixi» monografiyasining yuzaga kelishiga sabab bo‘ldi. Monografiya muallifi Jo‘rabek Cho‘tmatov, ziyoli oilasidan, Termiz universitetining tarix fakultetida ta’lim olgan, magistraturani ham shu dargohda o‘tagan. Termiziy olimlar hayoti va ilmiy merosi bo‘yicha izlanishlar olib boradi. Kitoblari, ilmiy maqolalari, tarjimalari bor. Lekin, Jo‘rabekning eng muhim yutug‘i, bu uning mustaqil ravishda arab tilini o‘rgangani va shu sababli qadimiy asl sharq manbalarini bemalol istifoda eta bilishidir.                                                          

Xullas, qariyb 23 bosma toboq, 346 sahifadan iborat bu kitob Sharqning Uyg‘onish davri bo‘lgan IX–XII asrlarda tarixiy Termiz kechmishi va madaniyati, mazkur davrda yashab o‘tgan termiziy ulug‘ allomalarning hayoti va faoliyati, ularning jahon ilm-fani va madaniyati taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi kabi masalalar ilmiy-tarixiy birlamchi manbalar asosida keng ko‘lamli tadqiq etilishiga bag‘ishlangan. Unda, shuningdek, Termiz tarixi, jo‘g‘rofiyasi, boshqa shaharlar bilan aloqasi va islom madaniyatini shakllantirishdagi o‘rni yetarli dalil va xulosalar asosida ko‘rsatib o‘tilar ekan, shu paytgacha ma’lum bo‘lgan termiziy allomalarning hayoti va ilmiy faoliyati bilan bog‘liq yangi ma’lumotlar taqdim etilishi qatorida yurtimiz manbashunosligida hali noma’lum bo‘lgan termiziylar xususida ham so‘z yuritiladi, ya’ni jami 130 nafar termiziy allomalar haqida ma’lumotlar yig‘ilgan. Ularning o‘n nafari tabaa tobeinlar ekani ilk bora aniqlanmoqda (eslatma: musulmon holida payg‘ambarimiz yonida bo‘lganlar sahoba, sahobalarga shu tarzda yetishganlar tobein, tobeinlarga shu tarzda yetishganlar esa tabaa tobein deyiladi).

Mazkur ma’lumotlar nafaqat Termiz, balki yurtimizning o‘tmish islomiy-ma’naviy muhitini va tarixini o‘rganishda ham katta yordam beradi, albatta. Ana shu 130 nafar Termiziy orasida tabaa tobeinlardan ilm oluvchilar  va boshqa termizlik olimlar yuzdan ziyod kishini tashkil etgan bo‘lsa, bularga qo‘shimcha sakkiz nafar termizlik tasavvuf namoyandalari ajratib ko‘rsatilgan hamda Termiz nohiyalaridan yetishib chiqqan Sarminjoniy, Shayshaqiy, Ruxshabuziy kabi olimlar ham ularning toifa safiga qo‘shilgan.

Asarda o‘quvchiga qulaylik bo‘lishini ko‘zlab hadis ilmiga tegishli atamalar izohi keltiriladi. Shu bilan birga muallif o‘zi foydalangan arab, fors, g‘arbu sharqning boshqa tillari, shuningdek vatanimiz manbalariga oid 324 ta adabiyotni alohida turkumlab joylashtirganki, bundan hamma narsa aniq namoyon bo‘lib turadi va bu holatga ham yutuq sifatida qaralishi lozim bizningcha!             

Mazkur tadqiqot orqali bilish mumkinki, Termiz islomning ilk davridagidek, keyin ham Movarounnahrda hanafiylikning muhim markazlaridan biri bo‘lib qolgan. Boshqa o‘lkalardan kelgan mashhur olimlar Termiz ilmiy muhitidan bahra olishgan, ba’zi termiziylar islomning o‘sha davrdagi boshqa ilmiy markazlarida faoliyat yuritib, ma’lum ilm sohalarida yetakchilik qilishgan. Bu yerda diniy ilmlar qatorida tabiiy ilmlar ham rivoj topgan, jumladan, islom olamida usturlob ishlatilgan ilk hududlardan biri Termizda butun boshli rasadxona faoliyat yuritgan.

Shu bilan birga mualif alohida ta’kidlaydiki, islom olamida tan olingan olti hadis kitobidan birining muallifi Abu Iso Termiziyning o‘ndan ziyod shayxi va ustozi Termizdan ekanligi ul zotning ushbu shahardan yetishib chiqishi bejiz emasligini, Termizda buning uchun lozim darajadagi ilmiy muhit va hadis maktabi yuzaga kelganligini ko‘rsatadi.                                            

Iqtidorli yosh olim Jo‘rabek Cho‘tmatovning monografiyasida milodiy IX-XII asrlarda yetishib chiqqan termiziylar haqida so‘z yuritilgan. Sezgan bo‘lsangiz, keyingi davrlar – to milodiy XIX asrgacha yetishib chiqqan termiziylarni o‘rganish esa hali alohida mavzu sifatida qolayotir.                              Demak, izlanishlar davom etadi.

Abdulla Xolmirzayev

Source link

Hukumatning joriy yil 6-noyabrdagi 700-son qarori bilan «Xalqaro pochta va kurerlik jo‘natmalarini bojxona nazorati va rasmiylashtiruvidan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida»gi nizom tasdiqlandi. 

Nizomga ko‘ra, pochta va kurerlik jo‘natmalarida yuboriladigan hamda bojxona chegarasi orqali olib o‘tiladigan tovarlar bojxona nazoratidan o‘tkazilishi kerak.

Pochta aloqasi operatori va ekspress tashuvchi tomonidan pochta va kurerlik jo‘natmalari bojxona ko‘zdan kechiruvi hamda bojxona ko‘rigini o‘tkazish uchun bojxona organlariga taqdim etiladi.

Ushbu jo‘natmalar orqali olib kiriladigan va yuboriladigan tovarlar bojxona nazoratida tashish shartlariga rioya etgan holda manzil bojxona postiga yetkaziladi.

Jo‘natmalarni tashish, yuklash (qayta yuklash), tushirish, saqlash va boshqa shu kabi yuk operatsiyalarini amalga oshirishda yuzaga keladigan xarajatlar pochta aloqasi operatori yoki ekspress tashuvchi hisobidan qoplanadi.

Pochta va kurerlik jo‘natmasi bojxona organlari tomonidan xavfni boshqarish tizimini qo‘llagan holda «qizil», «sariq» va «yashil» yo‘laklar orqali ro‘yxatga olingan jo‘natmalar deklaratsiyasi asosida bojxona nazoratidan o‘tkaziladi.

Source link