Iqtisodiyot
Dollarning so‘mga nisbatan rasmiy kursi 7 oylik minimumga tushdi
O‘zbek so‘mi uch kun ichida AQSh dollariga nisbatan 172 so‘m yoki 1,3 foizga mustahkamlandi. Iqtisodchi Mirkomil Xolboyevga ko‘ra, yil boshidan buyon dunyoda dollar indeksi tushib bormoqda, oltin narxining o‘sishi esa O‘zbekistonga eksportdan valuta tushumlarini ko‘paytirgan, boz ustiga pul o‘tkazmalari ham sezilarli o‘sgan.
O‘zbekiston Markaziy banki 30 maydan boshlab xorijiy valutalarning o‘zbek so‘miga nisbatan yangi qiymatini belgiladi. AQSh dollari kursi kunlik savdolar yakuniga ko‘ra yana 62,8 so‘mga o‘z qiymatini yo‘qotdi.
Umuman olganda, dollar kursi ketma-ket uchinchi savdo kuni so‘mga nisbatan pasayib, deyarli 172 so‘mga (1,3 foiz) — 12 939,9 so‘mdan 12 768,2 so‘mga arzonlashdi. Bu – 2024 yilning 4 oktyabridan beri qayd etilgan eng past ko‘rsatkich.
Yil boshidan buyon milliy valuta AQSh valutasiga nisbatan 1,05 foizga mustahkamlandi. Taqqoslash uchun, 2024 yilning yanvar-may oylarida so‘m 2,5 foizga qadrsizlangan edi.
Kun davomida to‘rtta bankda Amerika valutasini 12 835 so‘mdan sotib olish mumkin bo‘ldi. Bir kun oldingi banklardagi minimal sotuv kursidan 55 so‘mga arzon.
So‘m nega mustahkamlanyapti?
Iqtisodchi Mirkomil Xolboyev so‘m kursining ayni kunlardagi mustahkamlanishiga ta’sir qilayotgan ehtimoliy omillarni sanab o‘tdi.
Global tendensiyalar. Tramp AQShda prezident sifatida ish boshlagandan keyin global iqtisodiy barqarorlik bo‘yicha noaniqliklar kuchaydi. Xususan, bir necha bor e’lon qilingan va vaqtincha to‘xtatilgan savdo urushlari, Rossiya–Ukraina mojarosida Rossiya tomonining qo‘llab-quvvatlanilishi (so‘nggi kunlarda bu trend orqaga ketayotgandek) va boshqa ko‘plab noaniqlik yuzaga keldi. Natijada investorlarning AQSh iqtisodiyoti bo‘yicha kutilmalari yomonlashdi. Bu esa fond bozorlari hamda valuta bozoriga o‘z ta’sirini o‘tkazmasdan qolmadi. Xususan, yil boshidan buyon (o‘rtacha emas) dollar indeksi 9 foizdan ko‘proqqa qadrini yo‘qotdi. Ya’ni so‘nggi 4-5 oydagi global tendensiyalardan ko‘rish mumkinki, dollarning umumiy qadrsizlanish tendensiyasi kuzatilyapti.
Oltin narxi, tashqi savdo, zaxiralar. Global noaniqliklar sharoitida oltin narxining keskin o‘sishi kuzatildi. Xususan, o‘tgan yilning dekabri bilan taqqoslaganda oltin narxi 24 foizga oshgan. O‘zbekiston esa yirik oltin eksportyori hamda zaxiralarida oltinning o‘rni judayam katta hisoblanadi.
Jumladan, oltin narxi o‘sishi fonidan O‘zbekiston zaxiralar hajmi yil boshiga nisbatan qariyb 20 foizga o‘sib, 49,2 mlrd dollarga yetdi. Zaxiralarning o‘sishi o‘z-o‘zidan Markaziy bankka valuta bozoriga ta’sir qilish uchun ko‘proq imkoniyat yaratadi.
Shuningdek, qimmat oltin narxi fonida eksport yuqori sur’atlarda o‘smoqda. Joriy yilning 4 oyida eksport hajmi 12 mlrd dollarni tashkil etib, oldingi yilning mos davriga nisbatan 35,1 foizga ko‘paydi. Oltin eksporti esa 62,3 foizga o‘sib, 5,6 mlrd dollarga yetdi. Eksportning bunday yuqori o‘sishi fonida tashqi savdo defitsiti 846 mln dollargacha qisqardi. Yana bir muhim jihat shundaki, so‘nggi uch oyda oylik tashqi savdo profitsitda. Oylik tashqi savdoning profitsitda bo‘lishi esa tabiiyki, milliy valuta uchun qulay shart-sharoitlar yaratadi.
Pul o‘tkazmalari. AQSh–Rossiya munosabatlaridagi keskin burilish rublning sezilarli mustahkamlanishiga sabab bo‘ldi. Xususan, Rossiya valutasi fevral, mart oylarida dollarga nisbatan mos ravishda 7,2 hamda 7,6 foizga mustahkamlandi. Rublning mustahkamlanishi esa o‘z navbatida pul o‘tkazmalarining o‘sishini tezlashtirdi. Joriy yilning birinchi choragida pul o‘tkazmalari hajmi 3,3 mlrd dollarni tashkil etib, oldingi yilning mos davriga nisbatan 32 foizga o‘sgan.
S&P prognozi. Yuqoridagi omillardan tashqari S&P O‘zbekiston kredit reytingi prognozini “barqaror”dan “ijobiy”ga o‘zgartirdi. Mazkur hodisa ham iqtisodiyot bo‘yicha kutilmalarning yaxshilanishiga xizmat qiladi. Bu ham valuta kursiga ijobiy ta’sir o‘tkazayotgan va o‘tkazishi mumkin.
“So‘nggi ikki kundagi o‘zgarishlarda ayni qaysi omil dominantlik qilayotganini aniq aytish qiyin, lekin katta ehtimol bilan yuqoridagi omil ta’sirida trend shakllanmoqda. Albatta, yaqin kelajakda so‘mning qanday trend bilan harakatlanishini aniq aytish qiyin. Lekin yuqori oltin narxi hisobiga sterilizatsiya uchun shakllangan zaxiralar, global noaniqliklarning davom etayotgani (oltin narxi o‘sishi va dollar indeksining qadrsizlanishi), migrantlarimiz faoliyat yuritayotgan asosiy iqtisodiyotlarda nisbatan yaxshi iqtisodiy sharoit shakllanayotgani hisobiga, menimcha, joriy yil valuta kursi (dollar) oldingi yillar bilan taqqoslaganda nisbatan barqaror shakllansa kerak”, deya xulosa qilgan Mirkomil Xolboyev.
Avvalroq, Xalqaro valuta jamg‘armasi (XVJ) o‘z missiyasi yakuni bo‘yicha Markaziy bankka so‘m bozor sharoitlarini yanada aniqroq aks ettirishi va tashqi zarbalardan himoya qiluvchi samarali vositaga aylanishi uchun valuta kursi tebranishlari oralig‘ini asta-sekin kengaytirishni tavsiya etgandi.
S&P prognozlariga ko‘ra, AQSh dollarining so‘mga nisbatan kursi 2025 yil oxirida 13 566,5 so‘m, 2026 yil oxirida 14 244,8 so‘m, 2027 yil oxirida 14 957,1 so‘m, 2028 yil oxirida esa 15 704,9 so‘m bo‘lishi mumkin.
O‘zbekiston va AQSh uran, mis, volfram, molibden va grafit qazib olish hamda chuqur qayta ishlashni rivojlantiradi. Bu haqda prezident Shavkat Mirziyoyev Amerika ishbilarmon doiralari bilan kechgan uchrashuvda ma’lum qildi. Yangi loyihalarga DFC korporatsiyasi va AQSh Eksimbanki jalb qilinishi kutilmoqda.
Foto: Prezident matbuot xizmati
Vashington shahriga amaliy tashrifning ishbilarmonlik dasturi yakunida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQShning yetakchi kompaniyalari, investitsiya fondlari va moliya institutlari vakillari bilan uchrashuv o‘tkazdi.
Tadbirda AQSh savdo vaziri Hovard Latnik, prezidentning maxsus yordamchisi Rikki Gil, prezidentning maxsus vakili Paolo Zampolli, qishloq xo‘jaligi vaziri o‘rinbosari Stiven Vaden, shuningdek, Amerika – O‘zbekiston savdo palatasi rahbarlari, Traxys, FLSmidth, McKinsey, Meta, Google, Amazon, Boeing, Air Producs, Axiom Space, Cove Capital, Freeport-McMoRan, Orion CMC, Cargill Cotton, John Deere, Honeywell, Valmont Industries, Flowserve Corporation kabi yirik korporatsiya va kompaniyalarning yuqori darajadagi menejerlari ishtirok etdi.
Uchrashuv avvalida Shavkat Mirziyoyev so‘nggi 8 yil ichida AQSh bilan tovar ayirboshlash hajmi 4 barobar oshgani, O‘zbekistonda AQShning 300 dan ortiq kompaniyasi muvaffaqiyatli faoliyat yuritayotganini ta’kidladi.
Prezident hamkorlikning bugungi darajasi birgalikdagi ishlarga keng istiqbol ochadigan yangi bosqichning boshlanishi ekanini alohida ta’kidladi. AQSh prezidenti Donald Tramp bilan bo‘lajak uchrashuvda iqtisodiy hamkorlikning aniq yo‘nalishlari va yangi qo‘shma tashabbuslar muhokama qilinishi qayd etildi.
Davlat rahbari o‘z nutqida ikki mamlakat o‘rtasidagi strategik sheriklikning ustuvor yo‘nalishlarini ko‘rsatib o‘tdi.
2030 yilga borib O‘zbekistonda 18-20 gigavattlik qayta tiklanuvchi quvvatlarga ega yangi energetika tizimi yaratiladi, elektr energiyasining yarmidan ko‘pi quyosh va shamol energiyasi hisobidan ishlab chiqariladi.
Shu ma’noda, O‘zbekiston va AQSh uran, mis, volfram, molibden va grafit qazib olish hamda chuqur qayta ishlashni rivojlantiradi. Ishonchli yetkazib berish zanjirlarini yaratish va AQShning ilg‘or qayta ishlash texnologiyalarini joriy etish rejalashtirilgan.
Bundan tashqari, avtomobil va temir yo‘llar, terminallar va aeroportlarni modernizatsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli dastur amalga oshirilmoqda. 2030 yilgacha transport infratuzilmasini rivojlantirishga 12 milliard dollardan ziyod mablag‘ yo‘naltirish rejalashtirilgan.
AQShning Google, Meta, NVIDIA kompaniyalari bilan raqamli hamkorlik kengaymoqda. Apple Pay va Google Pay to‘lov tizimlarini joriy etish, Raqamli akademiya va startap-xablar tarmog‘ini yaratish shular jumlasidan.
Bunday loyihalarni ilgari surish va moliyaviy qo‘llab-quvvatlash uchun DFC korporatsiyasi hamda AQSh Eksimbanki jalb qilinishi aytildi.
Yakunda O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQSh kompaniyalarining investitsiya tashabbuslarini shaxsan qo‘llab-quvvatlashga tayyorligini bildirib, O‘zbekiston xorijiy investorlar uchun ishonchli hamkor va muvaffaqiyat kafolati bo‘lib qolishini ta’kidladi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev va AQSh savdo vaziri Hovard Latnik o‘rtasidagi uchrashuvda qishloq xo‘jaligi sohasidagi hamkorlikka alohida e’tibor qaratildi. Ma’lum qilinishicha, AQShdan soya va paxta yetkazib berish, shuningdek, Amerikaning ilg‘or tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha dastlabki shartnomalar imzolangan.
Foto: Prezident matbuot xizmati
O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashingtonda Amerika Qo‘shma Shtatlari savdo vaziri Hovard Latnik bilan muzokara o‘tkazdi.
O‘zbekiston bilan AQSh o‘rtasidagi strategik sheriklik munosabatlarini yanada mustahkamlash, savdo va investitsiyaviy hamkorlikni faollashtirish, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida qo‘shma loyihalarni amalga oshirish masalalari ko‘rib chiqildi.
Prezident matbuot xizmatiga ko‘ra, keyingi yillarda tovar ayirboshlash hajmi 4 barobar ko‘payib, qariyb 1 milliard dollarga yetgan. O‘zbekistonda AQShning 300 dan ortiq kompaniyasi faoliyat yuritmoqda. Sanoat, qishloq xo‘jaligi, energetika va innovatsiya sohalarida qator yirik kooperatsiya loyihalari amalga oshirilmoqda.
Savdo aloqalarini mustahkamlash, hududlararo hamkorlikning samarali mexanizmlarini yaratish, shuningdek, Muvofiqlashtiruvchi kengash ta’sis etishdan ikki tomon ham manfaatdor ekani ta’kidlandi.
Qishloq xo‘jaligi sohasidagi hamkorlik masalalariga alohida e’tibor qaratildi. AQShdan soya va paxta yetkazib berish, shuningdek, Amerikaning ilg‘or tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha dastlabki shartnomalar tuzilgan.
Muzokaralar yakunida qo‘shma loyihalarni qo‘llab-quvvatlash uchun investitsiya platformasini yaratish orqali amaliy hamkorlikni faollashtirishga kelishib olindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashington shahriga amaliy tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida “General Motors International” kompaniyasining global ijrochi direktori Shilpan Aminni qabul qildi.
Ushbu korporatsiya bilan uzoq muddatli hamkorlikni yanada kengaytirish masalalari ko‘rib chiqildi. “General Motors International” kompaniyasining mamlakatimiz avtomobil sanoatini rivojlantirish va diversifikatsiya qilishdagi muhim o‘rni qayd etildi.
So‘nggi 5 yil ichida kompaniya tomonidan 1,6 million dona avtomobil ishlab chiqarildi, O‘zbekiston “Chevrolet” brendi uchun AQShdan keyin ikkinchi yirik bozorga hamda Markaziy Osiyo va MDH bozorlarida sotuvlar bo‘yicha yetakchiga aylandi.
Ishlab chiqarish kooperatsiyasini yanada rivojlantirish, mahsulotlar turini kengaytirish va mahalliylashtirishni chuqurlashtirishga alohida e’tibor qaratildi.
Zamonaviy mashinasozlikda talab yuqori bo‘lgan yangi texnologiyalar va xomashyo resurslari sohasida qo‘shma loyihalarni amalga oshirish istiqbollari muhokama qilindi.
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Vashington shahriga tashrifining ishbilarmonlik dasturi doirasida 6 noyabr kuni AQSh Xalqaro moliyaviy taraqqiyot korporatsiyasi (DFC) bosh direktori Ben Blekni qabul qildi.
DFC – AQShning milliy rivojlanish instituti bo‘lib, rivojlanayotgan mamlakatlarda infratuzilma va sanoat loyihalarini amalga oshirish uchun xususiy kapitalni safarbar qilish bilan shug‘ullanadi.
Uchrashuvda oliy darajadagi faol muloqotlar va savdo-investitsiyaviy hamkorlik kengayib borayotgani mamnuniyat bilan qayd etildi. Energetika, muhim minerallar, moliya, transport, qishloq xo‘jaligi va AT sohalarida yirik qo‘shma tashabbuslar ishlab chiqilmoqda.
Amaliy sheriklikni chuqurlashtirishga alohida e’tibor qaratildi. Ustuvor loyihalarni moliyalashtirish uchun qo‘shma investitsiya platformasini yaratishni jadallashtirish, kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, Toshkent shahrida korporatsiyaning mintaqaviy ofisini ochish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar ko‘rib chiqildi.
Davlatimiz rahbari korporatsiyaning infratuzilma loyihalarini amalga oshirishda davlat-xususiy sheriklik asosida ishtirok etishi muhimligini ta’kidladi.
Don va dukkakli don ekinlari yetishtirishda qaysi hudud yetakchi hududlar e’lon qilindi.
Milliy statistika qo‘mitasining dastlabki ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning yanvar–sentyabr oylarida respublikadagi barcha toifadagi xo‘jaliklar tomonidan 8,4 mln tonna don va dukkakli don ekinlari yetishtirilgan.
Bu ko‘rsatkich 2024 yilning mos davriga nisbatan 11,2 foizga o‘sgan.
Hududlar kesimida yetishtirilgan don va dukkakli don ekinlari hajmi quyidagicha:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi – 255 146 tonna
Andijon viloyati – 655 594 tonna
Buxoro viloyati – 632 399 tonna
Jizzax viloyati – 709 198 tonna
Qashqadaryo viloyati – 880 946 tonna
Navoiy viloyati – 285 428 tonna
Namangan viloyati – 629 974 tonna
Samarqand viloyati – 859 133 tonna
Surxondaryo viloyati – 826 549 tonna
Sirdaryo viloyati – 534 560 tonna
Toshkent viloyati – 603 807 tonna
Farg‘ona viloyati – 956 263 tonna
Xorazm viloyati – 577 818 tonna.
Avval 9 oyda 9,9 mln tonna sabzavot yetishtirilgani ma’lum qilingandi.
O‘zbekiston va AQSh kritik minerallar sohasida hamkorlikni kengaytiradi
AQSh O‘zbekistonga paxta yetkazib beradi
Prezident Shavkat Mirziyoyev GM ijrochi direktori bilan ko‘rishdi: tafsilotlar
-
Jamiyat4 days agoIsitish mavsumida ehtiyojmand oilalarga bir martalik yordam puli berilishi boshlandi
-
Jamiyat4 days agoBekobodda iste’molga yaroqsiz yog‘ ishlab chiqarish sexi aniqlandi
-
Iqtisodiyot3 days agoPokiston bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri moliyaviy operatsiyalar yo‘lga qo‘yiladi
-
Dunyodan5 days agoMeksikadagi fojiali olovda 22 kishi halok bo’ldi
-
Sport2 days agoDevid Bekhem ritsar unvonini oldi
-
Dunyodan2 days agoBritaniyaning eng boy odami 85 yoshida vafot etadi
-
Iqtisodiyot1 day agoO‘zbekiston sentabrda dunyoda oltin sotgan yagona davlat bo‘ldi
-
Dunyodan2 days agoDik Cheyining o’limi milliy yo’qotish, deydi Jorj V. Bush