Turk dunyosi
Qadimgi non yana 5000 yil oldin nonni qayta tiklaganidek ko’tariladi
Halk Ekmek nonvyodery xodimlari xamirni 5000 yil oldin nonni qayta tiklash uchun kemaslmu nonidan kesib tashladilar.
Ilk bronza asrida non bugungi kunda Markaziy Turkiyaning markaziy markazida yangi uyning ostonasida ko’milgan.
Endi, 5000 yildan so’ng, arxeologlar uni qo’zg’ashdi va mahalliy nonvoyxonalarga retseptni tiklashga yordam berishdi.
Digotal, tekis krep kabi, diametri 12 sm (5 dyuym), qazish va tizzalar o’rtasida non ochildi.
“Bu qazish paytida ochilgan eng qadimgi non edi va bu o’z shaklini saqlab qoldi”, dedi Murat Turtekiy, arxeolog va qazish bo’yicha direktor.
“Non qazish paytida kam uchraydigan topinadir. Odatda biz faqat non bo’laklarini topamiz”, dedi u AFPga.
“Ammo bu erda u yoqib yuborilgan va ko’milganligi sababli saqlanib qolgan”, dedi u.
Non ikkilanib, miloddan avvalgi 3300 yilda qurilgan yashash joyiga kirib borardi.
Non yoqishdan oldin, bo’laklar yirtilib, uy qurilganda ko’milgan edi.
“Bu bizni mo’l-ko’lchilik marosimi haqida o’ylashga majbur qiladi”, dedi Torkteki.
“Men bu kashfiyot meni hayratda qoldirdi.”
2024 yil sentyabr oyida qazilgan qora non Eskishehir arxeologik muzeyida chorshanba kunidan boshlab namoyish etiladi.
Asl Kullmuoba non eslikhir arxeologik muzeyida namoyish etiladi.
“Biz kashfiyotdan juda ta’sirlandik. Biz qazish bo’yicha direktor bilan gaplashdik va biz bu nonni ko’paytirsak, deb hayron bo’ldik”, dedi shahar hokimi tushunmaydi.
Tahlillar shuni ko’rsatdiki, non bemalol tuproq, qadimiy bug’doy va lentil urug’laridan qilingan va hali ham noma’lum o’simliklar barglaridan xamirturush sifatida ishlatiladi.
Qadimgi misollar endi Türkiye-da mavjud emas.
Dastlabki retseptga iloji boricha yaqinroq bo’lish uchun, munitsipalitet Qadabor nonni tahlil qilgandan so’ng, Kabilka bug’doydan, shuningdek boller va lentillardan foydalanishga qaror qildi.
Halk Ekmek nonveyhi (Turkiyaning farishasi ») mahalliy hokimiyatni arzon narxlarni ta’minlashga undaydi, shuning uchun xodimlar har kuni 300 ta non shaklidagi 300 non shaklidagi non shaklida.
“General unining, yasmiq va bollerlarning kombinatsiyasi boy, qoniqarli, kam kleyersiz nonni olib keladi”, dedi Seruck Gller, nonveyher.
Esximer meri-ni aks ettiruvchi Lors standart nonni ko’paytirish g’oyasiga ega edi.
Birinchi Kullaoba nonlari 300 gramm (11 oz) pirojnomasi 50 ta turk lira (taxminan 1,28) uchun sotilgan va bir necha soat ichida sotilgan.
“Men shoshilmayapman, chunki men qolmaydi, deb xavotirlanardim. Bu qadimiy nonning ta’miga qiziqaman, – dedi mijozning Suzan Kul.
Qurg’oqchilikka chidamli
Hech qanday yozma izlarsiz, Croubaning tsivilizatsiya deyarli mistik bo’lib qolmoqda.
Bronza asrida, Anatoliyaliklar Xetliklarning samaralarini, Rasquise Xil Xill hududida yashar edilar.
“Kullaoba tijorat faoliyati, hunarmandchilik va qishloq xo’jaligi va konchilik bilan shug’ullanadigan o’rta biznes to’plash. Aniq oilaviy va ijtimoiy tartib mavjud edi”, deydi arxeolog Deniz Sari.
Nonni qayta kashf etish qadimgi bug’doyni etishtirishdan katta qiziqish uyg’otdi, bu qurg’oqchilikka ko’proq mos keladi.
Bir paytlar mo’l-ko’l suv manbalari, esshjuil Davlat bugun qurg’oqchilikdan aziyat chekmoqda.
Mijozlar Halk Ekmek nonvoyxonasida kullaoba noniga qatnaydilar. Arxeologlar Murat Torkteki va Deniz suruida Turkiyaning markaziy qismida Kluba qazish joyi bo’yicha qadimiy uylarni o’rganishadi. “Ekzozi va bollerlarning kombinatsiyasi boy, zerikarli, kam kleyler va hech qanday konservativlarni olib keladi”, deydi Serup Galer, nonvyerlik menejeri.
“Biz iqlim inqiroziga duch kelmoqdamiz, ammo biz hali ham ko’p suvni talab qiladigan makkajo’xori va kungaboqar o’samiz”, dedi mahalliy hokim.
“Bizning ota-bobolarimiz bizga dars beradi. Biz singari chanqagan ekinlarga o’tishimiz kerak”, deya qo’shimcha qildi u.
Mayor Kabirkning bug’doyini qurg’oqchilik va kasalliklarga chidamli hududlarda qayta tiklashga umid qilmoqda.
“Bizda ushbu mavzu bo’yicha kuchli siyosat kerak. Qadimgi bug’doy bu yo’nalishda ramziy qadam bo’ladi”, dedi u.
“Bu erlar bu nonni besh, 000 yil davomida saqlab qolishgan va bizga ushbu sovg’ani topshirishdi. Biz bu merosni himoya qilishga va uni topshirishga majburmiz.”
© 2025 AFP
Iqtibos: Turkiya 5000 yil (28 may, 2025 yil 28 may), qadimgi non yana ko’tariladi. 28 may 2025 yil 28 may https://phs.org/news/news/wece-turkey-reates-wreates-html
Ushbu hujjat mualliflik huquqiga ega. Xususiy tadqiqotlar yoki tadqiqot maqsadlari uchun adolatli operatsiyalardan tashqari, yozma ruxsatsiz takrorlangan qismi yo’q. Tarkib faqat ma’lumot bilan ta’minlangan.