Iqtisodiyot
1990 yildan beri Yevropa qanday o‘zgardi
Yevropa mamlakatlarida hayot 1990-yillardan beri keskin o‘zgardi. O‘zgarishlar quyida keltiriladigan infografikalarda aniq tasvirlangan.
Foto: Shutterstock / Rokas Tenys
Sovuq urushning tugashi, Sovet Ittifoqi va Yugoslaviyaning qulashi bilan Yevropada katta o‘zgarishlar yuz berdi. Yangi davlatlar paydo bo‘ldi va Yevropa Ittifoqi kengaydi. Bularning barchasi ushbu mamlakatlarning iqtisodiy va demografik ko‘rsatkichlarida o‘z aksini topdi.
Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan yalpi ichki mahsulot mamlakat iqtisodiy rivojlanishining asosiy ko‘rsatkichlaridan biridir. Yalpi ichki mahsulot Bosniya va Hersegovina, Gurjiston, Armaniston va Ozarboyjonda eng ko‘p o‘sgan. Italiya eng kam o‘sishni ko‘rsatdi.
Aholi jon boshiga to‘g‘rilangan sof milliy daromad mamlakat farovonligining yana bir muhim ko‘rsatkichidir. Boltiqbo‘yi mamlakatlari — Litva, Estoniya va Latviya — eng katta o‘sishga ega.
Energiyadan foydalanish boshqa yonilg‘iga, masalan, benzinga aylantirilgunga qadar birlamchi energiya qancha sarflanishini aks ettiradi. Iste’molning oshishi iqtisodiy o‘sish bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin, ammo pasayish qayta tiklanadigan energiya manbalariga o‘tishni ko‘rsatadi. Turkiya energiya iste’moli o‘sishi bo‘yicha yana dunyoda yetakchi bo‘ldi.
Qazib olinadigan yonilg‘i energiyasi iste’moli iste’mol qilinadigan umumiy energiyaning qancha qismini ko‘mir, neft, neft mahsulotlari va tabiiy gazdan tashkil etishini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkich Daniya, Latviya va Estoniyada eng ko‘p pasaygan.
YaIMga nisbatan davlat qarzi Ukraina, Buyuk Britaniya va Fransiyada eng ko‘p oshdi.
Aholining umumiy soni huquqiy maqomi yoki fuqaroligidan qat’i nazar, mamlakatning barcha aholisini hisobga oladi. Kipr, Irlandiya, Islandiya va Turkiya aholisi 1990 yildan 2024 yilgacha eng ko‘p o‘sgan.
65 va undan katta yoshdagi aholining ulushi mamlakatdagi jami aholining qaysi yosh guruhiga to‘g‘ri kelishini ko‘rsatadi. Eng katta o‘sish Bosniya va Hersegovina, Albaniya va Xorvatiyada kuzatildi.
Shifokorlar sonining o‘zgarishi sog‘liqni saqlashdan foydalanish imkoniyatlari qanday o‘zgarib borayotganini ko‘rsatadi. Ushbu ko‘rsatkich umumiy amaliyot shifokorlari va mutaxassislarni o‘z ichiga oladi. Eng katta o‘sish Xorvatiya, Turkiya va Irlandiyada kuzatildi.
«Qasddan odam o‘ldirish» indikatoriga ehtiyotsizlik yoki o‘zini himoya qilish maqsadida sodir etilgan qotilliklar kirmaydi. 1994 yildan 2019 yilgacha odam o‘ldirish darajasi Estoniya, Gurjiston va Bolgariyada eng ko‘p kamaydi.
Tug‘ilganda kutilayotgan umr ko‘rish, agar hozirgi o‘lim darajasi o‘zgarmagan bo‘lsa, yangi tug‘ilgan chaqaloq o‘rtacha qancha yashashini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkich Ozarboyjon, Armaniston, Turkiya va Estoniyada eng ko‘p oshgan.
Barcha Yevropa mamlakatlarida tug‘ilish kamaydi. Ming kishiga tug‘ilish darajasi Albaniya, Kosovo va Ozarboyjonda eng ko‘p pasaygan.
Markaziy bank 2025-yil 10-dekabrdan valyutalarning yangi kursini belgiladi.
AQSh dollari 13,09 so‘mga oshib, 12 003,18 so‘m etib belgilandi.
Yevro kursi 12,86 so‘mga oshdi va 13 987,31 so‘m bo‘ldi. Funt-sterling 16 020,64 so‘m (+18,67).
Rossiya rubli 156,68 so‘m etib belgilandi (-1,27).
Noyabr oyida zaxiralar 1,9 milliard dollarga o‘sdi, yil boshidan esa ular 20 milliard dollarga oshdi. Bu, avvalo, oltin narxi va hajmining ortishi bilan bog‘lanmoqda.
2025 yil 1 dekabr holatiga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valuta zaxiralari 61,23 milliard dollarga yetdi. Bu haqda Markaziy bank ma’lum qildi.
Noyabr oyida zaxiralar 1,9 milliard dollarga o‘sdi, yil boshidan esa ular 20 milliard dollarga oshdi. Bu, avvalo, oltin narxi va hajmining ortishi bilan bog‘lanmoqda.
Oltinning fizik hajmi ketma-ket ikkinchi oy oshdi. Noyabrda u 310 ming troya unsiyaga (9,64 tonna) oshib, 12,23 million unsiyaga (380,4 tonna) yetdi.
Oltin zaxiralarining qiymati 3 milliard dollarga oshib, 50,86 milliard dollarga yetdi.
Zaxiralarning valuta qismi esa 1,1 milliard dollarga kamayib, 9,8 milliard dollarni tashkil etdi.
Qimmatli qog‘ozlar hajmi avvalgi oyga nisbatan 503,3 million dollarga ko‘payib, 1,53 milliard dollarni tashkil etdi.
O‘zbekistonliklar sog‘liqni saqlash sohasidagi xizmatlar uchun 10 oyda 16,5 trln so‘m sarflagan.
Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning yanvar-oktyabr oylarida sog‘liqni saqlash sohasidagi bozor xizmatlari hajmi 16,5 trln so‘mga yetdi.
Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilning mos davri bilan solishtirganda 15,4 % ga oshgan. Jami ko‘rsatilgan bozor xizmatlari hajmida ushbu xizmat turining ulushi 2 % ni tashkil etgan.
Hududlar kesimida sog‘liqni saqlash sohasidagi xizmatlar hajmi:
Toshkent shahri – 7,7 trln so‘m
Toshkent viloyati – 1,6 trln so‘m
Samarqand viloyati – 1,2 trln so‘m
Farg‘ona viloyati – 1,1 trln so‘m
Namangan viloyati – 747,7 mlrd so‘m
Andijon viloyati – 739 mlrd so‘m
Buxoro viloyati – 640,1 mlrd so‘m
Qashqadaryo viloyati – 612,8 mlrd so‘m
Xorazm viloyati – 557,8 mlrd so‘m
Surxondaryo viloyati – 416,8 mlrd so‘m
Jizzax viloyati – 398,8 mlrd so‘m
Sirdaryo viloyati – 293,1 mlrd so‘m
Qoraqalpog‘iston Resp. – 285,6 mlrd so‘m
Navoiy viloyati – 269 mlrd so‘m.
Qayd etilishicha, Nurota tog‘ tizmasining janubi-g‘arbiy qismida joylashgan ushbu kon O‘zbekiston tog‘-kon sanoatida strategik ahamiyatga ega bo‘lgan yirik obektlardan biri hisoblanadi.
Jizzax viloyatida 2,5 million tonna volfram zaxirasiga ega Qo‘ytosh koni ishga tushish arafasida, deb xabar berdi viloyat hokimligi matbuot xizmati.
Xabarga ko‘ra, xitoylik investorlar yil oxirigacha konni tozalash ishlarini tugallaydi. Kelasi yilda esa ruda qazib olish jarayonlari boshlanadi.
Kon hududida volframni ajratib olish bo‘yicha zamonaviy qayta ishlash zavodi barpo etiladi.
Qayd etilishicha, Nurota tog‘ tizmasining janubi-g‘arbiy qismida joylashgan ushbu kon O‘zbekiston tog‘-kon sanoatida strategik ahamiyatga ega bo‘lgan yirik obektlardan biri hisoblanadi.
Loyihaning birinchi bosqichida 100 nafarga yaqin fuqaro ish bilan ta’minlanadi va yiliga 150 ming tonna ruda qazib olinadi.
O‘zbekiston oltin-valyuta zaxiralari, 1-dekabr holatiga, 61,23 mlrd dollarga yetdi. Bu haqda Markaziy bank ma’lumot berdi.
Zaxiralar noyabrda 1,9 mlrd dollarga (+3,2 foiz) o‘sdi, yil boshidan esa 20 mlrd dollarga (+48,7 foiz) oshdi. Bu avvalo oltin narxi va hajmining ortishi bilan bog‘lanmoqda.
Qolaversa, Markaziy bank sotib olgan qimmatli qog‘ozlar qiymati ham sezilarli darajada oshgan — noyabrda 503 mln dollarga ko‘payib, $1,52 mlrdga yetgan.
Barakali yomg‘irlar davomli bo‘ladi
Holand dunyoning eng qimmat futbolchilari ro‘yxatida Yamalga yetib oldi
Avstraliya yoshlari ijtimoiy media bilan o’sgan
-
Sport3 days agoТуркия Суперлигаси. «Башакшеҳир» – «Фенербаҳче». Шомуродов ва Файзуллаев — асосий таркибда
-
Turk dunyosi5 days agoTurkiya qimor o’yini-onaviy tergovning bir qismi sifatida futbolchilar va sheriklar hibsga olingan
-
Turk dunyosi5 days agoTurkiya Rossiya quvur liniyali gaz ta’minotini bir yil davomida kengaytirmoqda
-
Hayot tarzi5 days agoDemi Xestemanning Jessi Gatikaulaning “Me’blari” ga qanday munosabatda bo’ldi
-
Iqtisodiyot3 days agoXitoylik investorlar Jizzaxdagi volfram konini ishga tushirmoqda
-
Iqtisodiyot3 days agoBMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti bilan hamkorlikda qator loyihalar amalga oshiriladi
-
Turk dunyosi5 days agoTüriyatiye: 29 futbolchi o’yinchi janjalida hibsga olingan
-
Jamiyat4 days ago«Samarqand HET» turk kompaniyasi boshqaruviga beriladi